TrafVic Kids: onderzoek naar rouw bij kinderen

Waarom dit project?

Jaarlijks overlijden er honderden mensen na een verkeersongeval. Als gevolg hiervan zijn er jaarlijks naar schatting honderden kinderen die een dierbare verliezen in het verkeer. Uit het weinige onderzoek naar het verliezen van een dierbare op jonge leeftijd blijkt dat er een verhoogde kans is op gedragsproblemen, verslechterde schoolprestaties en psychische klachten op volwassen leeftijd. Om meer inzicht te krijgen in wat voor kinderen en jongeren de emotionele gevolgen zijn van, en gepaste hulp is na, het verliezen van een dierbare door een verkeersongeval is het TrafVic Kids onderzoek uitgevoerd. Dit project is voortgekomen uit ons TrafVic-project, een onderzoek gericht op volwassenen.

Doel van het project

Het doel van TrafVic Kids is om wetenschappelijke kennis op te bouwen over hoe kinderen rouwen na het verlies van een dierbare door een verkeersongeval. Die kennis vormt de basis voor het ontwikkelen van specialistische hulp die precies aansluit bij wat deze kinderen nodig hebben. De hulp wordt aangeboden via een landelijk netwerk van therapeuten én online, zodat nabestaanden makkelijk toegang hebben tot passende ondersteuning. Zo verkleinen we de kans op psychische klachten op de lange termijn en dragen we bij aan een beter herstel voor kinderen in rouw.

Aan de slag voor én met de doelgroep

In het eerste deel van het onderzoek hebben onderzoekers de gevoelens en gedachtes van deze jongeren en kinderen in beeld gebracht. De doelgroep is actief betrokken bij de online behandeling. Zij konden meedenken over de inhoud vormgeving en opbouw van de behandeling, zodat deze zo goed mogelijk aansluit op hun behoeften. Daarnaast is onderzocht hoe ouders(s) of verzorger(s) omgaan met het verlies en de manier waarop het verlies van invloed is op de manier waarop kinderen rouwen.

Inhoud van het project

De onderzoekers hebben gewerkt aan een online therapie speciaal voor deze kinderen en jongeren. Deze therapie bestaat uit cognitieve gedragstherapie en wordt ontwikkeld voor kinderen en jongeren die meer hulp nodig hebben bij het omgaan met hun gevoelens rondom het overlijden. Tijdens cognitieve gedragstherapie leren kinderen hoe hun gedachten leiden tot bepaalde gevoelens en gedrag. Het doel van de behandeling is om gedachten die onprettige gevoelens en gedrag geven, om te zetten in gedachten die wél fijne gevoelens en gedrag met zich meebrengen.

Resultaten van het onderzoek

Ontwikkeling rouwmeter voor kinderen  

Sinds 2022 wordt complexe rouw officieel erkend als een psychische stoornis onder de naam ‘Persisterende-rouwstoornis’ (PRS), en sindsdien vergoeden zorgverzekaars de behandeling ook.  Voor kinderen ontbrak nog een goede vragenlijst om deze klachten volgens de officiële richtlijnen in kaart te brengen. Zo’n instrument is hard nodig om hun problemen beter te herkennen en om passende hulp te kunnen bieden. Binnen het TrafVic Kids-project hebben we daarom een screeningsinstrument ontwikkeld, samen met zeventien kinderen en jongeren die een dierbare verloren én met vijf rouwexperts. Hiermee hebben we een belangrijke stap gezet om kinderen met verstoorde rouw beter te ondersteunen. De rouwmeter voor kinderen en jongeren kan ingevuld worden op rouwbehandeling.nl. Lees hier de publicatie over de ontwikkeling van dit instrument. 

Overeenkomst rouwklachten kind en ouder/verzorger

In totaal hebben 90 kinderen deelgenomen aan een interview en op hetzelfde moment hebben 67 ouders/verzorgers een vragenlijst ingevuld. De voorlopige resultaten laten zien dat er een lage tot matige overeenstemming is in de ernst van rouwklachten gerapporteerd door ouder en kind.

Eén van de factoren die invloed heeft op deze matige overeenstemming tussen ouder- en kindrapportages is de ernst van rouwklachten van de ouder/verzorger zelf. Hoe heviger de ouder/verzorger rouwt lijkt samen te hangen met ernstiger overschatting van de rouwklachten van het kind. Ook andersom lijkt dat als de ouder/verzorger minder hevig rouwt, de ouder/verzorger geneigd is de rouwklachten bij het kind te onderschatten. Een wetenschappelijk artikel over deze uitkomsten is in ontwikkeling.

Rouwklachten ouders van wie een kind is overleden bij een verkeersongeval

Binnen het TrafVic Kids-project zijn extra kansen benut om meer kennis op te doen. Zo is er een onderzoek gedaan onder 148 ouders die hun kind zijn verloren bij een verkeersongeval. Het doel was om verschillende groepen ouders te onderscheiden op basis van de ernst van hun rouw- en traumaklachten.

Er kwamen twee duidelijke groepen naar voren: één met veel rouwklachten en matige traumaklachten, en één met matige tot hoge rouwklachten en weinig traumaklachten. Opvallend genoeg zat het merendeel van de ouders in de eerste groep, en was er geen groep met alleen milde klachten. Ook bleek dat ouders die meer boosheid naar zichzelf voelen – en vrouwen in het bijzonder – vaker meer klachten ervaren. Dit wijst erop dat het omgaan met zelfgerichte woede een belangrijk aandachtspunt is in de behandeling van langdurige rouw en trauma. Lees hier de publicatie.

Hoe de reactie van ouders samenhangt met het rouwproces van hun kind

Tijdens het TrafVic Kids-onderzoek spraken twintig ouder-kindparen over het verlies van een dierbare bij een verkeersongeval, via een videogesprek waarin ze vragen beantwoordden over hun ervaring en gevoelens. Deze gesprekken, zonder directe aanwezigheid van de onderzoeker, zijn opgenomen en geanalyseerd. Daarbij werd gekeken hoe ouders reageren op hun kind na zo’n ingrijpende gebeurtenis, en wat dat betekent voor het welzijn van het kind.

Wat bleek: kinderen van ouders die veel kritiek uitten, hadden vaker last van depressieve gevoelens en traumaklachten. Maar wanneer ouders juist steunend waren in het gesprek – bijvoorbeeld door positieve ervaringen met hulpverleners te benoemen – voelden kinderen zich vaak beter en hadden ze een hogere kwaliteit van leven. Deze inzichten helpen om beter te begrijpen hoe ouderlijke steun na verlies een groot verschil kan maken in het herstel van kinderen. Lees hier de preprint van de wetenschappelijke publicatie.

Ontwikkelen van online rouwbehandeling

Een nieuwe online behandeling voor kinderen en jongeren met langdurige rouwklachten is ontwikkeld. Dit is gedaan in nauwe samenwerking met alle betrokkenen – kinderen, jongeren, ouders, rouwtherapeuten en eHealth-experts – via focusgroepen en feedbackrondes. Op basis van hun input zijn belangrijke keuzes gemaakt:

• Er zijn twee versies ontwikkeld: één voor kinderen (8-12 jaar), met een avontuurlijke stijl en een pratende animatiehond, en één voor jongeren (13-18 jaar), met motiverend taalgebruik en uitlegvideo’s van een jonge therapeut. 
• Naast chatcontact met een therapeut zijn er ook videogesprekken mogelijk. 
• Ouders krijgen via een aparte module uitleg en praktische tips over rouw en hoe ze hun kind kunnen ondersteunen. 
• Het taalgebruik in het programma is eenvoudig en positief gehouden, met voorbeelden als ‘onhandig denken’ in plaats van ‘niet-helpende gedachten’, en een ster als symbool voor de overledene.  
• Ook zijn ervaringsverhalen opgenomen en werkt het programma op verschillende apparaten zoals computers, tablets en smartphones. 

Lees hier meer over de co-creatie van deze behandeling.