Victim blaming: oftewel het slachtoffer de schuld geven. Op dit moment buitelen hoofdrolspelers, figuranten en toeschouwers van het grote The Voice of Holland schandaal over elkaar heen om duidelijk te maken hoe erg ze het vinden voor de slachtoffers van seksueel machtsmisbruik en wangedrag. En in één adem wordt net zo makkelijk de verantwoordelijkheid bij de slachtoffers gelegd: waarom hebben zij zich niet eerder uitgesproken? Terwijl toch duidelijk mogen zijn dat de verantwoordelijkheid bij de plegers ligt? Hoog tijd dat we stoppen met het beschuldigen van slachtoffers.
Drie van de vier slachtoffers krijgen te maken met beschuldigende opmerkingen
Zoals Iva Bicanic landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld in een recent artikel in Volkskrant uitlegt:
‘’Zodra je het vertelt gaan mensen zich ermee bemoeien, en lang niet altijd op een constructieve manier. Drie van de vier mensen die zijn misbruikt, krijgen te maken met negatieve of beschuldigende opmerkingen en vragen zoals ‘Waarom vertel je dit nu pas?’’
Wat we ons vaak niet realiseren, is dat we met een vraag als: ‘’Waarom heb je dan ook met hem of haar afgesproken?’’ net zo goed kunnen vragen: ‘’Wilde je niet stiekem heus wel met een bekende Nederlander naar bed?’’. Het gevoel dat we veroorzaken bij slachtoffers, is met beiden vragen hetzelfde.
Een beschuldigende opmerking is snel gemaakt
Wanneer we horen over zoiets afschuwelijks als seksueel misbruik, willen we niets liever dan ons opnieuw veilig voelen. Weer controle krijgen. Als het slachtoffer nou zelf iets heel doms doet, maakt dat het makkelijker. Wij zouden zoiets nooit doen, dus ons gebeurt dat niet. Dat wordt in de wetenschap de ‘Just World Theory’ genoemd. Met die gedachtegang zijn reacties van de mensen van wie je het niet verwacht, soms ronduit kwetsend of bot. Terwijl het toch zo mooi zou zijn, als we minder kansen missen om slachtoffers te steunen.
De angst voor beschuldigende opmerkingen werkt schaamte in de hand
Het is redelijk eenvoudig voor te stellen: waarom zouden we ons niet schamen voor iets waar we ons volgens de omgeving klaarblijkelijk schuldig voor moeten voelen?
En dan nog een belangrijke factor: onze huidige zedenwet. Als er volgens de wet geen sprake is van seksueel misbruik, omdat er geen dwang en/of geweld heeft plaatsgevonden? Dan is het voor het slachtoffer extra moeilijk om de schuld niet bij zichzelf te leggen. Veel slachtoffers van seksueel misbruik schamen zich, omdat ze zich niet verweerd hebben of hebben meegewerkt.
Ook uit onze wetgeving blijkt, dat het beeld dat wij hebben van seksueel misbruik, nog niet strookt met de werkelijkheid.
Pijlen steeds meer gericht op daders
Terug naar de actualiteit. Het mogelijke misbruik achter de schermen bij The Voice of Holland maakt veel reacties los. Voor de slachtoffers moet dat heel heftig zijn, want ze krijgen nu niet alleen te maken met de mening van naasten, maar ook van 17 miljoen Nederlanders. Daarnaast bestaat de angst voor represailles, omdat de vermeende daders invloedrijk zijn en veel macht hebben.
En toch lijkt het erop dat we een verschuiving zien in waar we de verantwoordelijkheid leggen. Media magnaat John de Mol krijgt publiekelijk veel kritiek op zijn stelling dat vrouwen van zich moeten laten horen. Terwijl hij zich natuurlijk zou moeten richten op de verantwoordelijkheid van de daders. Een talkshow host die aangeeft dat er vast kandidaten zijn die wel met een bekende Nederlander naar bed willen, wordt op sociale media stevig op de vingers getikt en maakt excuses voor haar opmerking. Bij een groot publiek lijkt victim blaming steeds sterker op het netvlies te liggen. Stoppen met het beschuldigen van slachtoffers komt hiermee dichterbij dan ooit.
Is dit het moment dat we stoppen met het beschuldigen van slachtoffers?
De pijlen van de Nederlandse samenleving zijn gericht op de vermeende daders, niet op de slachtoffers. En dat is een beweging die wij al langere tijd aanmoedigen. Is dit het moment dat we victim blaming stoppen? Dat we slachtoffers niet bevragen en veroordelen, maar hun kracht teruggeven?
Wij hopen het van harte en blijven ons hiervoor inzetten!
