Slachtofferschap bij kinderen en jongeren

Kinderen en jongeren als slachtoffer. We denken er liever niet aan, maar het komt ontzettend veel voor. Denk aan kindermishandeling, (online) seksueel misbruik en huiselijk geweld. Niets heeft zo’n impact op een mensenleven als een traumatische ervaring op jonge leeftijd. Het slaat diepe, vaak blijvende wonden in het jonge brein. Wat maakt kinderen zo kwetsbaar? En wat kunnen we doen om ze te helpen uit die schaduw van slachtofferschap te stappen? We hebben een longread voor je gemaakt over kinderen en jongeren en slachtofferschap.

Doneer
Doneer
Doneer
Gepubliceerd op

Binnen de bestaande programma’s van Fonds Slachtofferhulp richten we ons vaak op jonge slachtoffers. Een doelgroep die we serieus moeten nemen. Pauline Aarten, programmamanager kindermishandeling en seksueel geweld: “Trauma in de vroege jeugd kan effect hebben op een heel mensenleven en ook op de kring hier omheen: gezin, familie en vrienden. Daarnaast kan trauma worden doorgegeven aan de volgende generatie, de zogenaamde intergenerationele overdracht van trauma. Hoe eerder kinderen en jongeren passende hulp krijgen, hoe groter de kans dat hun verdere leven niet in het teken van slachtofferschap staat.”

Cijfers jonge slachtoffers

Dat slachtofferschap bij kinderen en jongeren een groot probleem is, blijkt wel uit de cijfers. Naar schatting worden jaarlijks tussen de 90.000 en 127.000 kinderen slachtoffer van kindermishandeling. Nog eens 100.000 jongeren worden het slachtoffer van (online) seksueel misbruik. Dit betekent dat in elke schoolklas, twee of drie kinderen zitten, die slachtoffer zijn geworden.

En dit zijn slechts de cijfers die we weten. Ontzettend veel kinderen komen nooit in beeld bij hulpverlening. Zij praten nergens over en houden het geheim. Dat doen ze om plegers te beschermen, omdat ze zich schamen, of omdat ze hun ouders niet willen belasten. Soms weten ze ook niet zo goed wat hen is overkomen, zoals Mandy Sleijpen vertelt.  “Ik was ook gewaarschuwd voor vieze, enge mannen in de bosjes. Maar mijn opa was niet vies of eng. Hij was mijn opa en mijn beste vriend. En dus wist ik niet dat wat er mij gebeurde seksueel misbruik was.”

Praten met en niet over kinderen

Kinderen en jongeren hebben als geen ander steun nodig, omdat ze vanwege hun afhankelijkheidspositie kwetsbaar zijn. Ze hebben daarom recht op bescherming en hulp die het beste aansluit bij hun specifieke behoeften. “Hierin nemen we de mening van kinderen en jongeren serieus”, vertelt Pauline. “Vaak weten zij zelf als geen ander wat ze nodig hebben en wat werkt en niet werkt. In al onze programma’s en projecten gericht op kinderen en jongeren, praten we daarom met ze en niet over ze. Verder proberen we zo veel mogelijk in hun belevingswereld te stappen, zodat onze initiatieven ook echt ráken. Zoals ons platform WTFFF?! dat is gemaakt voor en door jongeren die online seksueel misbruik hebben meegemaakt.”

Lees meer over WTFFF!?

Zorgeloos kleding kopen

Niet alleen kinderen die direct te slachtoffer zijn geworden van een misdrijf zoals kindermishandeling of (online) seksueel misbruik hebben onze aandacht. Ook indirecte slachtoffers hebben onze hulp nodig. Zoals kinderen en jongeren die nabestaande zijn geworden na een misdrijf, ongeval of ramp. Of van wie de ouders of verzorgers slachtoffer zijn geworden, waardoor ze minder goed in staat zijn voor de kinderen te zorgen. Zoals Jitske en haar drie kinderen. Samen met de kinderen is ze het geweld thuis ontvlucht. Alles liet ze achter: kleding, speelgoed en verzorgingsproducten. Via Fonds Slachtofferhulp ontving ze tegoedbonnen om nieuwe kleding bij Zeeman te kopen. Jitske: “Het gaf me een boost om even zorgeloos voor de kinderen kleding te kunnen kopen. Het gevoel te hebben even echt goed voor ze te kunnen zorgen. Het was een lichtpuntje in een donkere periode en die heb je gewoon keihard nodig om door te kunnen.”

Afhankelijk en loyaal

Gevoelsmatig willen we kinderen beschermen, omdat ze kwetsbaar en onschuldig zijn. Maar wat maakt ze nu precies zo kwetsbaar? Pauline: “Kinderen hebben om te overleven een afhankelijkheidsrelatie ten opzichte van de volwassenen om zich heen. Zeker wanneer er sprake is van geweld binnen de huiselijke kring, is de afhankelijkheidsrelatie een belangrijke factor om rekening mee te houden.  Ook zijn kinderen van nature loyaal naar volwassenen in hun directe omgeving. Een kind zal dan ook niet snel vertellen wanneer er sprake is van geweld of misbruik. De loyaliteit naar een familielid of naaste zal altijd groter zijn. Ook weten kinderen feilloos wanneer iets ‘geheim’ is en niet naar buiten mag komen. Zeker als ze ook nog te horen krijgen, ‘dit is ons geheim’.”

Slachtofferhiërarchie

Wanneer iets ergs is gebeurd dat meerdere mensen raakt, denk aan een verkeersongeval waarbij één gezinslid is omgekomen, dan ontstaat als vanzelf een slachtofferhiërarchie. Wanneer kinderen zelf niet slachtoffer zijn geworden, nemen zij vaak een ‘lagere’ rol in de hiërarchie aan. Bijvoorbeeld, wanneer een broertje of zusje overlijdt bij een verkeersongeval dan zijn het de ouders die lijden. Een kind zal enorm zijn best doen om de ouders niet verder te belasten. De omgeving doet daar vaak onbewust aan mee door veel aandacht te schenken aan de ouders van een slachtoffer, de hoogste in de slachtofferhiërarchie. Het kind leert zich groter te houden dan het is en verdriet voor zich te houden.  Zoals Lynn, die haar broertje verloor in een verkeersongeval: “Doordat ik verdriet zag bij mijn ouders, liet ik mezelf achterwege om het maar positief te houden thuis.”

Victim blaming

Slachtoffers kunnen ook de schuld krijgen van het delict, het zogenaamde victim blaming. Een voorbeeld is (online) seksueel misbruik, waarbij veel kinderen en jongeren te maken krijgen met victim blaming wanneer hun naaktfoto wordt doorgestuurd naar anderen. Leeftijdgenoten oordelen genadeloos hard over het jonge slachtoffer. Ouders vragen uit bezorgdheid: ‘waarom deel je dan ook die foto?’. Allemaal vormen van bedoelde en onbedoelde victim blaming. De schuld- en schaamtegevoelens die hierdoor ontstaan zijn hardnekkig en een belangrijke oorzaak van bijvoorbeeld depressies. En door schuld en schaamte durven slachtoffers vaak niet om hulp te vragen.

No blame no shame

Gevolgen wanneer kinderen of jongeren geen vroegtijdige en juiste hulp krijgen

Wanneer slachtofferschap bij kinderen niet tijdig wordt herkend, gestopt en behandeld, vergroot dit de kans op:

  • nieuw slachtofferschap
  • daderschap op latere leeftijd
  • mentale problemen, zoals depressies of angststoornissen
  • verslavingsgevoeligheid
  • problemen en op het werk
  • problemen met de gezondheid
  • problemen in relaties

Wat doet Fonds Slachtofferhulp? 

Fonds Slachtofferhulp ontwikkelt specialistisch hulpaanbod voor kinderen en jongeren. Op een manier die past binnen hun belevingswereld en die ze biedt wat ze nodig hebben om het leven weer op te kunnen pakken. Ook maken we hun omgeving bewust van hun rol om een veilige grond te creëren voor de kinderen, zodat ze durven te vertellen wat er is gebeurd en hulp durven te vragen. Voorbeelden: