In maart 2020 begon de rechtszaak tegen de vier verdachten die verantwoordelijk worden gehouden voor het neerhalen van vlucht MH17 op 17 juli 2014. Voor de nabestaanden van de 193 Nederlandse slachtoffers kan de rechtszaak allerlei soorten reacties teweegbrengen. Gevoelens van boosheid bij de woorden van de verdediging, tot heftig verdriet bij het horen van de naam van geliefden. Bovendien was de MH17-ramp het directe gevolg van een conflictsituatie die nu is uitgemond in een oorlog, waar heel de wereld met ingehouden adem naar kijkt. Voor veel MH17-nabestaanden betekent dit een extra trigger.
Oorlog soortgelijk effect als moord
Tot voorkort was er weinig bekend over welk effect een rechtszaak heeft op nabestaanden. In 2020 startten we daarom een onderzoek naar de invloed van de rechtszaak op het rouwproces van de nabestaanden van de MH17-ramp. Nemen gevoelens van rouw of emotionele problemen toe of af? En welke factoren zijn hierop van invloed? Klinisch psycholoog Jos de Keijser van de Rijksuniversiteit Groningen is één van de onderzoekers. In het gesprek met NOS geeft hij aan dat hij verwacht dat naast de emoties die het strafproces oproept, ook de handelwijze van Poetin veel losmaakt. “Het maakt ze extra boos dat degenen die verantwoordelijk zijn voor de dood van hun dierbaren nu nog meer vreselijke dingen doen.” De Keijser vergelijkt het met de gevoelens van de familie van een moordslachtoffer: “Als de dader weer de fout in gaat, krijgt de familie van het eerste slachtoffer vaak een terugval in hun verwerkingsproces. Voor sommige nabestaanden van slachtoffers van de MH17-ramp heeft de Russische inval in Oekraïne een soortgelijk effect.”
Verdraaien van feiten
Ook de manier waarop Russische media rapporteren over de oorlog, laat volgens De Keijser pijnlijke overeenkomsten zien. “Nabestaanden zien dat Russische media een heel ander verhaal vertellen. Bij het MH17-proces was dat ook zo: volgens Russische media zou het allemaal niet kloppen en was er helemaal geen Russische raket afgevuurd. Dat verdraaien van feiten herhaalt zich nu. Sommige nabestaanden hebben daar last van en het is moeilijk om je op andere dingen te richten, want de halve krant is gevuld met de oorlog in Oekraïne.”
Onderzoek rouw en rechtszaak MH17
Het onderzoek naar de invloed van de rechtszaak op het rouwproces is een vervolg op eerdere onderzoeken naar de hulpverlening en rouw na MH17. Eén van de conclusies van die onderzoeken is dat ‘de nabestaande’ niet bestaat. Iedereen heeft zijn eigen ervaringen en deelt die wel of niet. Ook nu, met de situatie in Oekraïne volop in het nieuws, ziet de Keijser verschillende reacties. “Sommige nabestaanden hadden plannen voor een soort markering van de plek, mogelijk een gedenkteken. De Russen zullen dat nooit toestaan. Maar ook er zijn ook veel familie en vrienden van slachtoffers die niet met de situatie in Oekraïne bezig zijn. Het is bijvoorbeeld maar een klein deel van de nabestaanden dat zich inzet voor een soort markering van de plek waar het vliegtuig neerstortte. Er is geen goed of fout als het gaat om rouw of verwerking.”
Hulp voor nabestaanden MH17
Het overlijden van een dierbare is één van de meest ingrijpende gebeurtenissen die je als mens kunt meemaken. Wanneer een familielid of partner overlijdt door een plotselinge gebeurtenis, zoals de MH17-ramp, kan het rouwproces nog ingewikkelder zijn. Ook het hervatte strafproces kan rouwproblemen aanwakkeren. Welke hulp je nodig hebt, hangt af van wat jouw klachten zijn en hoe jij rouw verwerkt. De gespecialiseerde therapeuten van het Netwerk Traumatisch Verlies hebben ervaring met het behandelen van nabestaanden met complexe rouw na de ramp.
Er kan een wachtlijst zijn. Een online zelfhulpmodule kan ook uitkomst bieden. Om direct klachten te verminderen, of als overbrugging tot een gespecialiseerde behandeling. De online module ‘rouw na moord’ is ontwikkeld door dezelfde experts die de behandeling ontwikkelden van het Netwerk Traumatisch Verlies.
