Het begin van de #MeToo-beweging markeert het moment waarop slachtoffers wereldwijd besloten om hun ervaring met seksueel geweld online te delen. Niet iedereen heeft dezelfde beweegreden voor het doen van een online onthulling. Maar, de meesten zijn op zoek naar steun, willen bewustwording creëren, het taboe doorbreken of lotgenoten steunen. Maar stel dat je als slachtoffer niet kunt rekenen op een positieve reactie? Of dat steun door de off- en online omgeving uitblijft? Wat kan dit betekenen voor het verwerkingsproces? Om op deze vragen antwoord te krijgen, is het onderzoek Viral justice & e-shaming uitgevoerd. De beweegredenen, de reacties en de effecten van online disclosure zijn in kaart gebracht. Het onderzoek is een samenwerking tussen het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR), de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en Fonds Slachtofferhulp. In dit artikel vind je de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek.
Online disclosure: waarom?
Centraal bij online disclosure staat het verwerken van de slachtofferervaring en het verlichten van emoties, zoals gevoelens van schaamte. Dit kan door de ervaring ‘van je af te schrijven’, de stilte te doorbreken en het taboe rondom seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Daarnaast is het helpen van anderen een belangrijke motivatie. Door iets voor een ander te betekenen, kunnen negatieve ervaringen worden omgezet in iets positiefs. Tot slot worden bewustwording creëren en het zoeken naar erkenning en informele gerechtigheid genoemd.
Niet langer zwijgen
‘’Van mijn zesde tot mijn vijftiende levensjaar ben ik seksueel misbruikt. Ik heb hier 26 jaar lang over gezwegen. Tot ik niet langer kon zwijgen en gedwongen werd om mijn trauma te gaan verwerken. Toen heb ik er ook voor gekozen om dit online te onthullen. Hiermee koos ik, na 26 jaar zwijgen, voor mezelf. Ik gaf mezelf de erkenning die ik nodig had. Tegelijkertijd rust er op seksueel misbruik nog altijd een taboe. En vond ik ook om die reden dat ik het moest delen. Ik leg een stukje van mezelf open. Niet om aandacht te krijgen, maar om mensen te laten zien dat ze niet alleen zijn. Mij is dit ook overkomen. Ik vertel mijn verhaal en ik hoop dat anderen daar kracht uit putten.’’– Natascha van der Wissel
E-shaming
Toen de #MeToo beweging losbarstte, kreeg ‘e-shaming’ – wraak nemen door het online ‘te schande maken’ van een dader – veel aandacht. Tegen de verwachting in, werd e-shaming in dit onderzoek vrijwel niet gevonden. De focus van online disclosure ligt nauwelijks op de dader, maar vooral op de slachtofferervaring. Bovendien lijkt er in de Nederlandse samenleving weinig steun te zijn voor e-shaming, ongeacht het type delict en de gevolgen voor slachtoffers en daders.
Het belang van de reacties
Over het algemeen staat de Nederlandse samenleving niet echt positief tegenover het liken, delen of reageren bij online disclosure. De groep met de meest positieve houding ten aanzien van het online delen van een slachtofferervaring is jonger, actief op social media en voelt zich in hoge mate afhankelijk van social media. De reacties zelf zijn overwegend positief. Bij positieve reacties voelen slachtoffers zich gehoord, gesteund, geloofd en gesterkt, wat het zelfvertrouwen weer vergroot. Negatieve reacties zoals victim blaming, onbegrip of ongeloof, zijn pijnlijk en geven slachtoffers het gevoel dat ze niet serieus worden genomen. Dit kan als schadelijker worden ervaren dan de slachtofferervaring zelf. Het uitblijven van een reactie – in ruim een derde van de gevallen – heeft ook een negatief effect: slachtoffers voelen zich niet gehoord of niet belangrijk genoeg.
Kan je het aan?
‘’Mijn tip aan slachtoffers die online willen onthullen is: ga eerst bij jezelf te rade wat het negatieve gevolg hiervan zou kunnen zijn. En bedenk of je dit aankan. Zou je het aankunnen, wanneer je moeder niet meer achter je staat? Als je je familie verliest? Of wanneer er mensen zijn die denken dat je het zelf hebt uitgelokt? Als je een van die mogelijke gevolgen niet aan kunt, dan weet ik niet of het een goede keuze is om je verhaal online openbaar te maken. Je moet heel sterk in je schoenen staan en weten dat dit voor jou de juiste keuze is. Ongeacht de reacties.’’ – Natascha van der Wissel
