Wanneer de media praten over onthullingen zoals bijvoorbeeld als gevolg van #MeToo, of na het schandaal rondom The Voice, gaat het vaak over seksueel wangedrag of seksueel grensoverschrijdend gedrag. De term ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag’ is een zogenaamde parapluterm, die een vage omschrijving geeft van wat er gebeurd is. Soms dekt de term de lading, maar kan het gedrag van daders en de gevolgen voor slachtoffers ook bagatelliseren. Want in veel gevallen is het wat er daadwerkelijk aan de hand is bijvoorbeeld aanranding, verkrachting of seksuele intimidatie. Het is belangrijk om het ‘beestje bij zijn naam te noemen’, om recht te doen aan de gevolgen voor slachtoffers. Daarom nog één keer: wat is wat en wanneer is welke term van toepassing?
Wat is aanranding?
Het verschil tussen aanranding en verkrachting is wettelijk bepaald. Bij zowel een verkrachting als bij een aanranding is sprake van seksuele handelingen tegen je wil. Dus zonder dat hier toestemming voor is gegeven.
Wanneer is iets aanranding?
We spreken van aanranding wanneer iemand je aanraakt zonder dat jij dat wil. Het gaat daarbij om alle seksuele handelingen, behalve binnendringen van het lichaam. Bijvoorbeeld door een onverwachtse zoen of een tik op je bil. Aanranding is dus alle ongewenste aanraking waarbij géén penetratie (met vinger, geslachtsdeel of voorwerp) plaatsvindt.
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Kortgezegd: alles wat over jouw seksuele grenzen gaat. Seksueel gedrag kan grensoverschrijdend zijn wanneer er geen toestemming voor is gegeven, een seksuele handeling niet vrijwillig wordt gedaan of wanneer er geen sprake is van gelijkwaardigheid. Dat geldt zowel voor offline als online seksueel grensoverschrijdend gedrag. Want ook subtiel flirterige appjes van je leidinggevende of een ongevraagde dick pic van een teamgenoot vallen onder seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Voorbeelden van seksueel grensoverschrijdend gedrag
Onder seksueel grensoverschrijdend gedrag valt alles van ongewenste aanrakingen tot zoenen tegen iemands wil, maar ook aanranding en verkrachting zijn voorbeelden van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Wat is verkrachting?
Verkrachting is het seksueel binnendringen van je lichaam tegen je wil. Elke vorm van seks, dus ook handwerk. Belangrijk om te vermelden is dat vrouwen óók een man kunnen verkrachten, door hen te dwingen tot seks. Ook verkrachting wordt vaak beschreven onder de parapluterm ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag.’ Technisch gezien is dat juist, want: seks tegen je wil gaat zéker over je grens heen. Maar het woord ‘verkrachting’ bestaat niet voor niks. Het heeft nogal een lading. En het heeft een specifieke betekenis. Want wanneer iemand tegen jouw zin in je lichaam binnendringt, heet dat verkrachting. Wanneer bijvoorbeeld media in dit soort gevallen voor een alternatieve term kiezen, bagatelliseren zij op die manier het gedrag van de dader.
Verkrachting volgens de wet
De definitie van verkrachting staat vastgelegd in de wet. Ook wel de zedenwet genaamd. Daarin staat op dit moment beschreven dat verkrachting alleen verkrachting heet wanneer er sprake is van geweld of dwang. Is iemand bewusteloos, bijvoorbeeld door middelengebruik, of op een andere manier lichamelijk onmachtig, dan zijn seksuele handelingen met die persoon strafbaar. Maar wettelijk gezien is er geen sprake van verkrachting of aanranding.
Momenteel werkt het kabinet aan een gemoderniseerde zedenwet. Met als belangrijkste verandering dat ‘dwang’ niet langer als voorwaarde geldt om iets verkrachting te kunnen noemen.
Wat is seksueel geweld
Seksueel geweld is wat in de (huidige) wet als aanranding en verkrachting staat beschreven. Oftewel: seksuele handelingen waarbij geweld aan te pas kwam. Maar ook handelingen waar gedreigd is met geweld of waarbij het slachtoffer – bijvoorbeeld door middelengebruik – niet in staat was om ‘nee’ te zeggen.
Wat is seksueel misbruik?
Seksueel misbruik is seksueel grensoverschrijdend gedrag waarbij sprake is van een leeftijds- of machtsverschil. In de media wordt dit vaak beschreven als seksueel wangedrag of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld ziet het liefst dat men spreekt van seksueel misbruik. Want, zo zegt zij “Het gaat erom dat iemand misbruik maakt van het vertrouwen, de ondergeschikte positie of het lichaam van de ander, voor zijn eigen seksuele bevrediging of plezier”.
Waarom de term vaak ontweken wordt? ‘Seksueel misbruik’ heeft volgens Iva een emotionele lading. “We voelen ons er als maatschappij maar ongemakkelijk bij. In plaats daarvan kiezen media liever voor milderen of ‘vagere’ termen zoals seksueel wangedrag, seksueel ongewenst gedrag of seksuele intimidatie. Is er geen bewijs of nog geen rechterlijke uitspraak? Dan is ‘vermeend seksueel misbruik’ een prima alternatief”, aldus Bicanic.
Betekenis van seksueel misbruik
Seksueel misbruik omschrijven we als seksuele handelingen waarbij misbruik wordt gemaakt van een leeftijds- of machtsverschil. Denk hierbij aan een kind dat misbruikt wordt door zijn vader, een (jonge) turnster met een handtastelijke coach. Seksueel misbruik kan langere tijd voortduren. Zowel kinderen als volwassenen kunnen ermee te maken krijgen. Seksueel misbruik is strafbaar – ook als er geen fysiek geweld of dwang bij komt kijken.
Wat is seksuele intimidatie?
Betekenis van seksuele intimidatie
Seksuele intimidatie is seksueel getint gedrag dat door de ontvangen als ongewenst wordt ervaren. Maakt iemand seksuele opmerkingen, grapjes of gebaren? Dan noemen we dat seksuele intimidatie. Ook ongewenste aanraking – zoals een hand op de schouder of een aai over je hoofd – valt hieronder. Seksuele intimidatie kan ook online plaatsvinden. Bijvoorbeeld via ongewenste appjes of foto’s. Afzenders kunnen onbekenden – bijvoorbeeld op straat – of bekenden zijn.
