Onderzoek opvang na een medisch incident
Jaarlijks worden ongeveer 40.000 mensen in Nederland slachtoffer van een medisch incident. Daarvan houden 10.000 mensen blijvend letsel over en overlijden er 1000. Dat zijn dus enorm veel slachtoffers en de impact is groot. Toch is er, in vergelijking met bijvoorbeeld slachtoffers van geweld, nog altijd te weinig aandacht voor deze grote groep.
Met name op het gebied van erkenning, opvang en (schade-)afwikkeling kon er in onze ogen veel beter. Daarom deed de Vrije Universiteit (VU) in 2013 onderzoek naar hoe dit verbeterd zou kunnen worden. Wij financierden het onderzoek en gebruikten de onderzoeksresultaten bij het ontwikkelen van ons eigen programma medische incidenten. Hier lees je meer over het onderzoek.
Waarom was onderzoek naar de opvang en afwikkeling bij medische incidenten nodig?
De impact van een medisch incident is meestal groot, zowel in emotioneel, financieel als praktisch opzicht. Daarnaast gaat het om grote aantallen. Medische incidenten zijn echter onlosmakelijk verbonden met de praktijk. Zorg is en blijft mensenwerk, en mensen maken fouten. De meeste medische operaties zijn bovendien dusdanig complex dat het voor een leek vaak een wonder lijkt als ze überhaupt zonder complicaties verlopen.
Het is dan ook niet realistisch te denken dat er ooit weinig medische incidenten zullen zijn. Daarom vormt het omgaan met (slachtoffers van) incidenten een vast onderdeel van de medische praktijk. Omdat men in de zorg ook wel inzag dat dit beter kon, waren er voorafgaand aan dit onderzoek al normen opgesteld voor de opvang van slachtoffers en de afwikkeling van medische incidenten.
Alleen normen stellen is echter niet genoeg. Zorginstellingen hadden om verschillende redenen moeite met het in de praktijk brengen van deze normen en het goed begeleiden en helpen van slachtoffers. Daarom was er onderzoek nodig naar wat er misgaat en hoe dit concreet verbeterd kan worden.
Wat is precies onderzocht?
Om goede aanbevelingen te kunnen doen, gingen de onderzoekers in drie stappen te werk:
- Allereerst vormden ze zich een goed beeld van de huidige gang van zaken bij Nederlandse zorginstellingen. Daartoe hielden ze interviews met Nederlandse deskundigen en met 45 mensen die slachtoffer zijn geworden van een medisch incident.
- Ook deden ze onderzoek naar hoe men in andere landen (die op dit gebied verder zijn) omgaat met medische incidenten. Daartoe interviewden ze Amerikaanse en Australische deskundigen en bestudeerden ze relevante wetenschappelijke studies.
- Aan de hand van de opgedane kennis bedachten de onderzoekers vervolgens manieren om wat ze in Australië en Amerika al doen ook in Nederland toe te passen. Deze ideeën legden ze voor aan experts en praktijkdeskundigen in Nederland.
Resultaten van het onderzoek en aanbevelingen
De uitkomsten van deze laatste gesprekken vormden uiteindelijk de basis voor de conclusies en aanbevelingen die de onderzoekers doen. Deze deelden ze op in drie domeinen:
- Opvang en bejegening door het ziekenhuis
- Herstel en schadeafwikkeling
- Psychosociale opvang
Opvang en bejegening door het ziekenhuis
Dit domein gaat over de fase direct na het incident, waarin het slachtoffer zowel fysiek als emotioneel het meeste last heeft van het incident. In deze crisissituatie is het volgens de onderzoekers heel belangrijk dat het ziekenhuis zorgt voor goede informatie en communicatie en excuses maakt. Het slachtoffer moet weten wat er is gebeurd en wat er mogelijk is om de fout te herstellen. De onderzoekers bevelen onder meer aan dat ziekenhuizen werken aan een klimaat waarin openheid na een ernstig incident de norm is en dat er na een incident een coach beschikbaar is om slachtoffers individueel te begeleiden.
Herstel en schadeafwikkeling
Een slachtoffer van een medische fout is dat in vrijwel alle gevallen op twee manieren. Ten eerste is zijn of haar gezondheid verslechterd en daardoor zal hij of zij ook financieel erop achteruit zijn gegaan. Soms is zo iemand zelfs arbeidsongeschikt geworden, waardoor geld verdienen (tijdelijk) niet meer mogelijk is. Daarom moeten ziekenhuizen herstelbehandelingen aanbieden en zorgen voor een schadevergoeding. Daarvoor zouden protocollen moeten worden opgesteld. Ook zou het krijgen van een schadevergoeding makkelijker moeten worden gemaakt, bijvoorbeeld door dit niet via de rechter te laten lopen maar via het ziekenhuis zelf.
Psychosociale opvang
Een medisch incident heeft ook emotioneel gezien veel impact op een slachtoffer. Denk aan de praktische moeilijkheden in het dagelijks leven, administratieve lasten, juridische problemen en psychische klachten. Goede psychosociale hulpverlening is dus nodig. De onderzoekers bevelen daarom aan om slachtoffers een casemanager te geven.
De basis voor ons programma medische incidenten
Om ervoor te zorgen dat slachtoffers en nabestaanden van medische incidenten de steun en erkenning krijgen die ze zo nodig hebben, heeft Fonds Slachtofferhulp het programma ‘Medische incidenten’ ontwikkeld. De resultaten van het onderzoek van de VU vormden daarbij het uitgangspunt.
Een onderdeel van dit programma is de pilot casemanagement. Hierbij krijgen gedupeerden van incidenten in zeven Nederlandse ziekenhuizen hulp en bijstand van een eigen casemanager. Aan het eind van de pilot zal deze worden geëvalueerd om te bepalen hoe effectief dit is.
Daarnaast financieren en ondersteunen we het OPEN leernetwerk. Hierin hebben onderzoekers en 27 ziekenhuizen zich verenigd om een open omgang met incidenten in de zorg te realiseren. Het doel is om in een veilige meldcultuur te leren van incidenten, zodat deze in de toekomst voorkomen kunnen worden.
Meer informatie over dit onderzoek van de VU
Meer weten over dit onderzoek naar de opvang en schadeafwikkeling bij medische incidenten? Bekijk dan hier het volledige onderzoeksrapport.