Onderzoek naar naleving rechten van slachtoffers

Slachtoffers hebben in alle fasen van het strafproces rechten. Bijvoorbeeld het recht op informatie, het recht op kennisneming van processtukken en het spreekrecht. Toch kunnen slachtoffers lang niet altijd rekenen op naleving hiervan. Zo blijkt uit signalen uit de rechtspraktijk, politiek en wetenschap. In de praktijk zouden slachtoffers tegen problemen aanlopen bij de uitoefening van hun rechten. Lastig daarbij is dat de slachtofferrechten niet afdwingbaar zijn.

Geen naleving en geen sancties
Als slachtoffers niet krijgen waar ze recht op hebben, krijgen zij geen compensatie. Ook volgen er geen sancties voor de partij die de rechten schendt. Er zijn kortom geen ‘remedies’ (oplossingen) voor slachtoffers, wanneer hun rechten niet worden nageleefd. Hoe vaak dit gebeurt en in welke mate, is niet duidelijk. Systematisch empirisch onderzoek naar de praktijk van slachtofferrechten binnen de justitiële keten ontbreekt nog. Daar willen we nu verandering in brengen.

De geluiden die we uit de praktijk horen, waren aanleiding voor ons om ons hard te maken voor wetenschappelijk onderzoek. Op het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) is begin 2020 het promotieonderzoek Remedies gestart. Hierin wordt allereerst de naleving van slachtofferrechten binnen de strafrechtketen onderzocht. Dit gebeurt door professionals uit de keten en andere deskundigen te bevragen, door systematisch dossiers van strafzaken te onderzoeken, en door zittingen bij te wonen. Zo ontstaat een actueel beeld van de mate waarin slachtoffers wel én niet hun rechten gerealiseerd zien.

Vervolgonderzoek
In het tweede stadium van de studie zoeken we naar remedies voor de geïdentificeerde problemen rondom slachtofferrechten. In een rechtsvergelijkend onderzoek wordt bestudeerd of er internationaal succesvolle remedies bestaan en of deze geschikt zijn voor de Nederlandse situatie. Vervolgens worden de bevindingen gecombineerd in een behavioural lab. Hierin wordt getoetst welke remedies een concrete oplossing bieden in de Nederlandse rechtspraktijk.

Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van het NSCR en is onderdeel van het programma slachtofferonderzoek, dat mede op initiatief van en samen met Fonds Slachtofferhulp is opgezet. Onderzoeker Freya Augusteijn zal naar verwachting in 2024 op het onderwerp promoveren. De (deel)onderzoeksresultaten worden gedurende het project gepubliceerd en onder andere aangeboden aan beleidsmakers en politici. Doel hiervan is onder andere de modernisering van het Wetboek van Strafvordering zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de praktijk.