Hoe veranderen we de framing van geweld in de openbare ruimte?

Programma: Verkeer en seksueel geweld
Titel project: Hoe veranderen we de framing van geweld in de openbare ruimte?
Projectleider: Eva Kwakman
Instantie: Universiteit van Amsterdam
Looptijd: februari 2023 – februari 2027
Status: actief

Geweld en onveiligheid in openbare ruimte 

Alledaags geweld en onveiligheid in de openbare ruimte treft veel mensen, niet alleen via directe confrontatie maar ook via angst dat er iets kan gebeuren. Mensen kunnen plekken gaan mijden die ze als gevaarlijk ervaren om dit risico te verminderen, zoals een donkere steeg of een gevaarlijk kruispunt. De openbare ruimte wordt daardoor minder toegankelijk.

Twee vormen van onveiligheid waar dit project specifiek op ingaat, zijn verkeersgeweld en seksuele straatintimidatie. Voor beiden geldt dat de oorzaak ligt in patronen van ongelijkheid in de maatschappij. Zo is verkeersgeweld vaak het gevolg van een samenleving die is ingericht op snelheid en winst, waarbij auto’s voorrang hebben gekregen in de publieke ruimte – met jaarlijks honderden slachtoffers tot gevolg. Bij straatintimidatie spelen oude ongelijkheden tussen mannen en vrouwen een rol: de straat werd traditioneel gezien als ‘ruimte van de man’, en dat werkt nog steeds door in wie zich welkom voelt.

Focus weg bij individu 

De bestaande framing en aanpak van onveiligheid in de maatschappij legt de verantwoordelijkheid juist bij het individu of bij één specifieke groep. De nadruk ligt op hoe het individu zich moet gedragen om gevaar te vermijden – denk aan het dragen van een fietshelm of het (ver)mijden van bepaalde plekken. Dat verschuift de aandacht van de werkelijke oorzaken én beperkt mensen in hun vrijheid. Bovendien kan dit leiden tot nieuwe vormen van uitsluiting en slachtofferschap, zeker als specifieke groepen – zoals minderheden – onterecht als veroorzakers van onveiligheid worden weggezet.

Dit project onderzoekt hoe slachtoffers en maatschappelijke organisaties veiligheid en onveiligheid framen, in vergelijking met de gangbare framing van onveiligheid in het publieke debat en de politiek. Omdat slachtoffers en organisaties met onveiligheid te maken krijgen en dus die onveiligheid en geweld willen tegengaan, hebben ze een uniek perspectief én een potentieel belangrijke invloed op de framing in het publieke debat. Daarmee kan die framing mogelijk gekanteld worden, zodat onveiligheid in de toekomst meer wordt aangepakt op een manier die diverse vormen van slachtofferschap en uitsluiting daadwerkelijk voorkomt. En zodat er een veilige en toegankelijke openbare ruimte ontstaat voor iedereen.

Het project bestaat uit de volgende deelstudies:

• Een studie, door middel van interviews, naar de perspectieven van slachtoffers op verkeersgeweld en de huidige framing daarvan in het publieke debat.
• Een studie naar de framing van verkeers(on)veiligheid in het dagelijkse werk van organisaties die opkomen voor veiligheid en ruimte voor fietsers en voetgangers.
• Een studie naar de framing van (het tegengaan van) seksuele straatintimidatie in het dagelijkse werk van organisaties die opkomen voor veilige straten voor vrouwen en andere minderheden.
• Een studie, naar de perspectieven van slachtoffers op seksuele straatintimidatie en de huidige framing daarvan in het publieke debat.
• Daarnaast organiseren we bijeenkomsten met maatschappelijke organisaties en journalisten om samen (naar aanleiding van het onderzoek) kritisch op de huidige framing te reflecteren.

Perspectieven van slachtoffers op verkeersgeweld  

De eerste deelstudie is afgerond en gepubliceerd. Hier is uit gekomen dat verkeersslachtoffers de bestaande framing zowel uitdagen als bevestigen, en dat dit verband houdt met verschillende manieren om om te gaan met een ingrijpende gebeurtenis zoals een verkeersongeval. Ook wijzen we twee specifieke slachtofferperspectieven aan die een potentie hebben om te breken met bestaande framing door het menselijk leed achter verkeersongevallen in beeld te brengen en door individuele straatgebruikers minder verantwoordelijk te houden. Lees hier het gepubliceerde artikel. 

Dit promotietraject is gestart in februari 2023 en wordt naar verwachting in februari 2027 afgerond.