Op 17 juli 2014 werd boven Oekraïne een vliegtuig met nummer MH-17 uit de lucht geschoten. Alle 298 inzittenden kwamen daarbij om het leven, onder wie 193 Nederlanders. Het zette het leven van de nabestaanden op zijn kop. Donderdag 17 november 2022 doet de rechtbank uitspraak in het MH17-proces.
Ruim tijd voor spreekrecht
De rechter ruimde vorig jaar ruim tijd in voor nabestaanden om gebruik te maken van hun spreekrecht in de rechtszaal. Gedurende drie weken kwamen meer dan honderd mensen aan het woord. Dit moment van spreekrecht was een belangrijk hoogtepunt voor de nabestaanden in het proces. Op deze manier kunnen ze een gevoel van erkenning ervaren. Zo vertelde Anton Kotte, die zijn zoon, schoondochter en kleinzoon verloor aan het programma Eén Vandaag: “Ik moet wat ik al die tijd heb meegemaakt een keer goed kwijt kunnen. Je bent het aan je kinderen verplicht dit tot een goed einde te brengen, wat dat ook moge zijn in dat geval.”
Dat de rechtbank zoveel dagen uitgetrokken heeft om naar de nabestaanden te luisteren, geeft volgens Kotte aan dat het belangrijk wordt gevonden. “Ik praat niet over het beïnvloeden van de rechter, maar feit dat hij er kennis van neemt is belangrijk. Zodat hij speelveld-inzicht krijgt wat het met nabestaanden heeft gedaan.”
Onderzoek impact rechtszaak
Voor veel nabestaanden is het volgen van het strafproces opnieuw een emotionele achtbaan. Gevoelens van boosheid bij de woorden van de verdediging, tot heftig verdriet bij het horen van de naam van de geliefden. Of zoals één van de nabestaanden aan het begin van het proces zei: “Je denkt dat je niet meer kunt huilen, maar op zo’n moment vloeien de tranen weer.’’
De rechtszaak kan hiermee naast erkenning ook andere reacties oproepen. Zoals secundaire traumatisering. Er is nog weinig wetenschappelijke kennis beschikbaar over de impact van een rechtszaak op nabestaanden. Daarom doen we onderzoek naar de mate waarin de MH17 rechtszaak gepaard gaat met toename of afname van rouw en andere emotionele problemen bij nabestaanden en welke factoren hierop van invloed zijn.
Nabestaanden organisatie Stichting Vliegramp MH17
De eerste spreker die gebruikt maakte van haar spreekrecht, was Ria van der Steen. Zij verloor haar vader en stiefmoeder, die op vakantie zouden gaan naar Indonesië. Als bestuurslid is ze betrokken bij de door Fonds Slachtofferhulp ondersteunde nabestaandenorganisatie Stichting Vliegramp MH17.
Vanaf 17 juli 2014, toen vlucht MH17 werd neergehaald, staat haar leven in het teken van afscheid nemen, vertelde Van der Steen. Dat begon met het eerste telefoontje over de ramp. “Ongeloof, paniek, chaos. Wachten en nog langer wachten. Hopen dat het niet zo is.”
“Al heel snel daarna begonnen mijn nachtmerries. Ik loop door de velden in Oekraïne en blijf maar roepen: pap, waar ben je nou? En opeens zie ik hem. Ik heb hem moeten vertellen dat hij dood was. Dat hij is omgekomen in het vliegtuig dat is neergehaald. En dan moet ik huilen, tot ik schreeuwend wakker word.”
Hulp voor nabestaanden
Het overlijden van een dierbare is één van de meest ingrijpende gebeurtenissen die je als mens kunt meemaken. Wanneer een familielid of partner overlijdt door een ramp, zoals de MH17-ramp, kan het rouwproces nog ingewikkelder zijn. Ook het nu lopende MH17 strafproces kan rouwproblemen aanwakkeren. Welke hulp je nodig hebt, hangt af van hoe complex je klachten zijn. De gespecialiseerde therapeuten van het Netwerk Traumatisch Verlies hebben ervaring met het behandelen van nabestaanden met complexe rouw na de ramp.
Er kan een wachtlijst zijn. Een online zelfhulp module kan ook uitkomst bieden. Om direct klachten te verminderen, of als overbrugging tot een gespecialiseerde behandeling. De online module ‘rouw na moord’ is het best geschikt en is ontwikkeld door dezelfde experts die de behandeling ontwikkeld hebben voor de therapeuten van het Netwerk Traumatisch Verlies.
