“Wat je het hardste nodig hebt, is steun. Zonder vooroordeel.”
“Natuurlijk had het een verschil gemaakt. Maar mijn jeugd heeft me ook gemaakt wie ik nu ben. En als ervaringsdeskundige kan ik nu iets betekenen voor slachtoffers.” We gaan in gesprek met Olcay over haar jeugd, het taboe op huiselijk geweld en het belang van sociale steun.
Kun je iets vertellen over het huiselijk geweld uit je jeugd?
“Ik groeide op met vier zussen en een broer. Mijn vader kampte met psychische problemen. Hij was schizofreen, alcohol- en drugsverslaafd. Hij sloeg mijn moeder, jarenlang. Soms stonden mijn zusjes en ik letterlijk tussen hen in. Wanneer je opgroeit in zo’n situatie heb je als kind een gevoel van onveiligheid dat maar niet weggaat. Bij alles wat je doet, maak je je eerst druk over wat de consequenties kunnen zijn. Je groeit op met gevoelens van verdriet, angst en schuldgevoel. En schaamte, want iedereen wist het. Wij kregen het stempel van een niet-functionerend gezin. De buren, leraren, familie, ze zagen het wel, maar deden niets. Dat was ook wel een heersende norm in die tijd. Je bemoeit je niet met wat er achter de voordeur van anderen gebeurt. Bovendien is mijn moeder een trotse vrouw. In haar cultuur sprak je hier niet over, je hangt je vuile was niet buiten. Ook vanuit mijn vaders familie wilden ze dit het liefst onder het tapijt schuiven. Het mocht er niet zijn. Hiermee kreeg mijn moeder geen steun, maar mijn vader ook niet.”
Welke impact heeft deze situatie op jou gehad?
“Het is verschrikkelijk wat er gebeurd is, we hebben ons als gezin heel eenzaam gevoeld. Als je als kind opgroeit in angst, dan vormt dat je. Maar het heeft me wel een breder perspectief op het leven gegeven. Waardoor ik écht kan begrijpen in welke situatie mensen soms terecht komen. Slachtoffers en daders. Zo kan ik op mijn eigen manier meehelpen om taboes te doorbreken en vooroordelen de wereld uit te helpen. Huiselijk geweld komt niet alleen voor bij achterstandsgezinnen. Het is niet je eigen schuld wanneer je als partner besluit te blijven. En een enkele tik zo nu en dan is niet ok. Het zijn juist die vooroordelen die het zo moeilijk maken voor slachtoffers. Het is ook zo pijnlijk om te zien hoe iedereen op social media klaar staat met een oordeel, wanneer er mogelijk sprake is van huiselijk geweld. Zo lelijk. Je schaamt je al kapot en dan krijg je nog een trap na. Daar moeten we met zijn allen echt goed voor oppassen. Wat je het hardste nodig hebt, is steun. Zonder vooroordeel. En als ik daar vanuit mijn publieke functie een rol in kan spelen, doe ik dat graag.”
Met je tv-programma Olcay & huiselijk geweld heb je je heel kwetsbaar opgesteld door het met je moeder en je zussen over je eigen jeugd te hebben en je liet veel anderen aan het woord: slachtoffers, daders, hulpverleners. Vond je het moeilijk om het programma te maken?
“Ik vond dat dit programma er moest komen. Om het verhaal van de slachtoffers te vertellen en te begrijpen wat er gebeurt. Het taboe op huiselijk geweld moet er af. Zelf heb ik jaren niet gesproken over wat er bij ons thuis gebeurde, zelfs niet met mijn moeder en mijn zussen. Dus ja, het was wel heftig om dit programma te maken. Maar ook fijn. Het liefste zou ik zelf vrouwen uit een huiselijk geweld situatie willen halen, maar dat kan niet. Dit is mijn manier om bij te dragen, om te helpen het taboe te doorbreken.”
Heb je hier veel reacties op het programma gekregen?
“Duizenden. Er waren mensen die hun hele verhaal aan me vertelden via social media. Ook mensen die door het programma pas beseften dat ze in een huiselijk geweld situatie zaten. Het is heel mooi dat een programma zo een firestarter kan zijn. Voor iemand persoonlijk, maar ook om huiselijk geweld bespreekbaar te maken. Tijdens het draaien heb ik zo veel bijzondere mensen ontmoet. Mensen die in een ‘blijf van mijn huis’ zelf een onveilige situatie waren ontvlucht en die andere slachtoffers te hulp schoten. Iemand die hetzelfde meemaakt begrijpt jou het allerbeste en is hiermee een enorme steun. Maar ook het verhaal van daders maakte indruk op me. Als je zonder oordeel kunt luisteren, hoor je dat daders zelf ook slachtoffer zijn. Niemand kiest ervoor om degene van wie je het meest houdt, pijn te doen. Zo ervaar ik dat ook bij mijn eigen vader. Hij was ziek en kreeg geen hulp. Hij was niet bij machte om het anders te doen.”
Steun, erkenning en niet oordelen voeren de boventoon in jouw verhaal. Wat zou je mensen willen aanraden te doen wanneer ze vermoeden dat iemand in hun omgeving te maken heeft met huiselijk geweld?
“Ga het gesprek aan. Kijk niet weg. Wees niet bang dat je je ‘bemoeit’ met iemands leven. Alleen al vragen of je iets voor de ander kunt doen kan al een verschil maken. Het is gewoon een vraag, maar voor een slachtoffer kan het een strohalm zijn om voor een nieuw leven te kiezen voor zichzelf en ervoor te gaan. En wanneer een slachtoffer besluit zijn of haar verhaal met je te delen, probeer dan een luisterend oor te zijn zonder oordeel.”
Veel slachtoffers blijven lang ‘vast’ zitten in de situatie. Wanneer sociale steun uitblijft, duurt dit misschien wel nog langer om de stap te durven maken om voor jezelf te kiezen. Herken je dit?
“Zeker. Voor veel mensen die ik sprak, was het grootste trauma dat ze zo lang in dezelfde situatie zijn gebleven, soms wel jarenlang. En dat is moeilijk, want die jaren krijg je niet meer terug. Ik zou willen zeggen: kies voor jezelf, de ander kun je niet veranderen. Kies voor je eigen geluk en de veiligheid van je gezin. Als is het moeilijk, alleen als je stappen zet, gaan er dingen veranderen. Voor jouzelf en ook voor die ander. Het zijn natuurlijk hele ingewikkelde processen waar je doorheen moet. Steun van de mensen om je heen is dan zo ontzettend belangrijk.”
In het programma ‘Fatale Liefde’ gaat Olcay in gesprek met slachtoffers, naasten en deskundigen op het gebied van partnergeweld. De serie is vanaf 3 mei te zien op KRO-NCRV.