Cijfers (huiselijk) geweld in Nederland

Onderstaande tabel toont het jaarlijkse aantal gewelds- en seksuele misdrijven dat door de politie is geregistreerd. Hieronder vallen o.a. mishandeling, stalking, bedreiging, seksuele misdrijven, de levensdelicten moord en doodslag, mensenhandel en gijzeling.

Het aantal geweldsmisdrijven dat daadwerkelijk in Nederland voorkomt, is echter slechts deels bekend. Slachtoffers maken er, bijvoorbeeld door angst of schaamte, niet altijd (direct) melding van. De onvolledigheid van statistieken onderstreept de noodzaak om dit onderwerp meer aandacht te geven. Zodat slachtoffers tijdig de juiste hulp krijgen en de cijfers van (huiselijk) geweld dalen.

Door de politie geregistreerde geweldsmisdrijven in Nederland volgens het CBS:

*voorlopige cijfers

Moord en doodslag in Nederland

In Nederland zijn in 2023 minder mensen overleden dan in het jaar ervoor. In 2022 was het aantal mensen dat overleed door moord of doodslag uitzonderlijk hoog, het ging toen om 143 slachtoffers. In 2023 waren er 125 slachtoffers, dit waren 84 mannelijke en 41 vrouwelijke slachtoffers. Bron: CBS. 

Benieuwd naar een verdieping van deze cijfers? Op de pagina statistieken moord en doodslag in Nederland vind je de cijfers vanaf 2000, cijfers per leeftijdscategorie, de relatie tussen slachtoffer en dader en de aantallen in de grote steden.

Huiselijk geweld in Nederland

De term ‘huiselijk geweld‘ verwijst naar fysiek, seksueel of psychisch geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring. Bijvoorbeeld door een (ex-)partner, familielid of huisvriend van het slachtoffer. Er is vaak sprake van een machtsverschil waarbij het slachtoffer afhankelijk is van de dader.

Veel gevallen van huiselijk geweld vinden buiten het zicht van anderen plaats, waardoor ze onopgemerkt blijven voor de omgeving. De cijfers die van huiselijk geweld wel bekend zijn, zijn verontrustend. Zo blijkt het aantal incidenten in twee jaar bijna te zijn verdubbeld.

In de periode 2015-2018 deden in totaal 6.835 mannen en vrouwen mee aan een landelijk onderzoek. Het ging hierbij uitsluitend om lichamelijk geweld (inclusief bedreiging) en seksueel geweld. Psychisch geweld, sociale isolatie, stalking of economisch geweld werden niet meegenomen. Uit dit onderzoek blijkt dat tussen 2013 en 2018 6,2% van de vrouwen en 4,7% van de mannen slachtoffer was van minstens één huiselijk geweldsincident. Dat zijn in totaal 747.000 vrouwen en mannen van 18 jaar of ouder. In 20% van de gevallen betrof het structureel geweld dat maandelijks, wekelijks of dagelijks voorkwam. In 56% van de gevallen ging het om partnergeweld: geweld dat gepleegd wordt door de (ex-)partner. Daarvan waren naar schatting circa 76.000 vrouwen en 13.000 mannen het slachtoffer.

Recenter onderzoek laat zien dat de cijfers van huiselijk geweld flink zijn gestegen. In de periode maart-april 2020 gaf 8% van de personen van 16 jaar of ouder aan, in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn van een of meerdere vormen van huiselijk geweld. Dit zijn omgerekend 1,2 miljoen mensen. Het ging in dit onderzoek specifiek om fysiek geweld, dwingende controle, stalking door een ex-partner en seksueel geweld in huiselijke kring. Verbale agressie is niet meegeteld.

Bronnen: WODC en CBS

Cijfers zinloos geweld in Nederland

De term ‘zinloos geweld’ lijkt te duiden op geweld zonder enige aanleiding en/of tegen een willekeurig gekozen slachtoffer. Uit onderzoek van het Ministerie van Justitie uit 1999 bleek echter dat er bijna altijd sprake is van een concrete aanleiding. Denk aan asociaal gedrag waar iemand op wordt aangesproken, of een irritatie in het verkeer.

Harde (en vooral recente) cijfers van zinloos geweld in Nederland zijn er niet. Tegenwoordig lijkt men meer gewend te zijn aan agressie en is de aangiftebereidheid lager. Maar uitgaande van het genoemde onderzoek uit de jaren negentig ging het in die tijd om 20.000 tot 25.000 confrontaties tussen onbekenden per jaar.

In 1996 was het aantal door de politie geregistreerde delicten met 32% gestegen, naar bijna 70.000. Dat niet elk incident werd geregistreerd, werd duidelijk uit de slachtoffer-enquêtes waarbij 722.000 mensen aangaven slachtoffer te zijn geweest van zinloos geweld. Een op de vijf slachtoffers moest zich laten behandelen, in 5% van de gevallen was sprake van ernstige mishandeling.

In bijna tweederde van de gevallen was de dader of slachtoffer een man onder de 25 jaar. Over het algemeen betrof het knokpartijen waarbij geen wapens werden gebruikt, maar een op de vijf trok wel een mes of ander slagwapen. Vuurwapens werden bij straatincidenten vrijwel nooit getrokken. In de helft van de gevallen was de dader een bekende van de politie. Opvallend is dat 15% van de slachtoffers ook ooit als dader bij de politie was geregistreerd. De onderzoekers constateerden dat die categorie vaak zelf aanstuurde op confrontaties en die ook niet uit de weg gingen.

In hoeverre deze cijfers overeenkomen met de huidige praktijk is onduidelijk. Maar de verwachting is dat ze in de afgelopen jaren eerder zijn gestegen dan gedaald.

Bron: WODC

Cijfers eergerelateerd geweld in Nederland

Bij eergerelateerd geweld speelt de reputatie van integriteit en betrouwbaarheid een rol. In sommige families en gemeenschappen is de zedelijke familie-eer erg belangrijk. Tast iemand die familie-eer aan, dan leidt dat soms tot ernstige geweldsdelicten.

De politie kent jaarlijks 2.500 tot 3.000 delicten waarbij familie-eer een (vermoedelijke) rol speelt. Gemiddeld zijn 460 delicten vanwege hun complexiteit opgepakt door het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld. Hiervan eindigen 7 tot 17 zaken fataal (moord, doodslag of suïcide).

Bron: Fier en ketenpartners

Geweld tegen homoseksuelen in Nederland

Antihomoseksueel geweld, of anti-homogeweld, komt in zulke mate voor dat slachtoffers na langdurige pesterijen en/of mishandeling noodgedwongen verhuizen. Het aantal meldingen van verbale discriminatie is sinds 2014 gelukkig gedaald. Maar het aantal meldingen waarbij ook sprake was van fysiek geweld, schommelt.

In 2018 registreerde de politie in totaal 847 meldingen van discriminatie gebaseerd op seksuele gerichtheid. 95% hiervan had betrekking op homoseksuele mannen, 4% op lesbische vrouwen. Bij 189 gevallen (22%) was daarbij sprake van fysiek geweld.

Bron: politierapport ‘Anti-homogeweld in Nederland’

Cijfers geweld op school in Nederland

In 2018 deed DUO onderzoek naar het gevoel van veiligheid van duizend docenten van middelbare scholen. Daaruit bleek dat ruim een kwart van hen te maken heeft gehad met intimidatie, verbaal geweld of fysiek geweld door leerlingen. Bij drie op de honderd docenten ging het zelfs om heftig fysiek geweld zoals duwen, schoppen of slaan.

Het meest recente rapport van de Onderwijsinspectie met betrekking tot geweld op scholen geeft de volgende cijfers aan. In het schooljaar 2019-2020 kwamen er 1.351 meldingen binnen op het meldpunt van de vertrouwensinspecteurs. 595 gevallen betroffen psychisch geweld, 362 gevallen fysiek geweld, 180 gevallen betroffen seksuele intimidatie en in 92 gevallen ging het om seksueel misbruik. Het aantal geweldsincidenten dat op scholen heeft plaatsgevonden, zal in werkelijkheid een stuk hoger zijn. Omdat scholen tijdens de coronapandemie deels gesloten waren, maar ook omdat slachtoffers niet altijd hun verhaal durven doen.

Twee trends vallen op. Ten eerste blijkt dat meldingen van seksuele intimidatie en seksueel misbruik steeds vaker gaan over met taken belaste personen richting minderjarige leerlingen of studenten. Daarnaast zijn bij 68% van de meldingen van fysiek geweld en discriminatie, leerlingen jonger dan 13 jaar betrokken.

Bronnen: DUO en Inspectie van het Onderwijs

Geweld tegen hulpverleners in Nederland

De maatschappelijke verontwaardiging over geweld tegen hulpverleners neemt toe, maar de cijfers dalen niet. Jaar in jaar uit worden agenten, ambulancebroeders, brandweerlieden en andere hulpverleners slachtoffer van intimidatie, bedreiging, scheldpartijen, fysiek geweld en zelfs pogingen tot moord of doodslag.

In het laatste rapport van het CBS blijkt dat agenten in 2019 ruim 4200 keer te maken kregen met intimidatie en ruim 6000 keer met fysiek geweld. In zes gevallen registreerde de politie een poging tot moord. En in 111 gevallen een poging tot doodslag. Het aantal zware mishandelingen tegen agenten is in één jaar verdubbeld: hiervan werden 51 meldingen gemaakt ten opzichte van 25 in 2018. Daarnaast werden agenten zes keer vaker bekogeld met vuurwerk ten opzichte van het jaar daarvoor (94 keer ten opzichte van 16 keer). En krijgen agenten in toenemende mate te maken met personen die verward gedrag vertonen. Het aantal meldingen daarvan ging vorig jaar voor het eerst over de 100.000 heen.

Bronnen: CBS en TNO

Cijfers kindermishandeling in Nederland

In 2017 zijn in Nederland tussen de 90.000 en 127.000 kinderen en jongeren tot 18 jaar blootgesteld aan een vorm van kindermishandeling. Dat is ongeveer 3% van alle kinderen in Nederland. Het gaat hierbij om kinderen waarbij professionals mishandeling hebben gesignaleerd. Veel gevallen van kindermishandeling blijven ongezien en worden niet gemeld of geregistreerd.

In 96% gaat het om kindermishandeling door de biologische ouder. In de meeste gevallen gaat het om emotionele verwaarlozing gevolgd door fysieke verwaarlozing. Seksueel misbruik wordt het minst gemeld. De kans op kindermishandeling lijkt groter te zijn in gezinnen met een laag opleidingsniveau, in gezinnen waarin geen van de ouders betaald werk verricht, en in gezinnen met een niet-Nederlandse migratieachtergrond.

Bronnen: NJI en CBS