De positie van het slachtoffer in het strafproces staat al geruime tijd hoog op de agenda van de politiek. Slachtoffers en nabestaanden hebben de laatste tien jaar dan ook wettelijk meer rechten gekregen. Vandaag is er in de Tweede Kamer een wetsvoorstel ter stemming gebracht waarmee slachtofferrechten nog verder worden uitgebreid. Het wetsvoorstel gaat over de uitbreiding van het spreekrecht én over een verschijningsplicht voor verdachten om het slachtoffer of de nabestaanden aan te horen bij het strafproces.
Contrast
Dat er zoveel aandacht uitgaat naar de rechtspositie van het slachtoffer is natuurlijk een heel goede ontwikkeling. Tegelijkertijd zien we dat er ook veel discussie, onduidelijkheid en tegenstand is over die positie. Zelfs letterlijk! Want na al die jaren is het nog steeds onduidelijk waar het slachtoffer of de nabestaande eigenlijk moet gaan zitten tijdens een strafzitting of wanneer hij of zij gebruik maakt van zijn spreekrecht. In de zaak Nicky Verstappen mochten de nabestaanden vorige week van de rechter op de plek van de officier van justitie zitten, die zijn plek daarvoor tijdelijk afstond. De nabestaanden wilden de verdachte namelijk recht in de ogen kunnen kijken. Maar in veel andere zaken moet het slachtoffer of de nabestaande het doen met een plek op de publieke tribune en krijgen soms zelfs de waarschuwing van de rechter dat hij geen last van ze wil hebben. Dat contrast is enorm. En dat is precies onze zorg.
Vrijblijvendheid en willekeur
Bij zoveel aandacht vanuit de politiek en de samenleving voor slachtofferrechten, gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er op papier heel veel verbeterd is. Hoe kan het dat bij wet al zoveel is vastgelegd, maar het er in de praktijk nog steeds aan schort? Wij denken dat de wet nog steeds te vrijblijvend is en rechters en officieren van justitie daarom teveel zelf kunnen bepalen of en hoe zij de rechten van slachtoffers en nabestaanden invullen. Dus laten we nu eerst eens zorgen dat wat op papier staat en bij wet is vastgelegd ook daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht.
Sancties
Hoe dat moet? Daar hebben we wel ideeën over en die willen we natuurlijk goed onderbouwen. We laten daarom door het NSCR de naleving van slachtofferrechten binnen de strafrechtketen onderzoeken. Hierbij wordt ook gekeken naar mogelijke sancties, remedies worden ze genoemd, voor wanneer de rechten van slachtoffers worden geschonden.
Oftewel: maatregelen die ervoor zorgen dat de overheid nu wel gaat waarmaken wat voor slachtoffers en nabestaanden in de wet werd bepaald. Wij roepen de Kamer op om goed te bekijken of wat er is bedacht ook echt in de praktijk kan werken. Pas dan is de overheid en de strafrechtsketen geloofwaardig en is de positie van slachtoffers echt versterkt. Niet alleen op papier, maar óók in de praktijk.
