Fonds Slachtofferhulp komt op voor slachtoffers van milieucriminaliteit

Milieucriminaliteit


Nog vaak wordt milieucriminaliteit beschouwd als een slachtofferloos delict. Omdat er niet altijd een direct aanwijsbaar (menselijk) slachtoffer is, het misdrijf niet altijd wordt opgemerkt en de schadelijke effecten soms pas jaren later zichtbaar worden. Ook zijn de verbanden tussen de schadelijke effecten en het delict moeilijk aan te tonen. Maar de fysieke, financiële, psychologische en sociale gevolgen van milieucriminaliteit zijn enorm.

Doneer
Boog Groen
Boog Groen
Boog Groen

Waarom dit programma?

In 2023 zijn wij in contact gekomen met een officier van justitie van het Functioneel Parket in Rotterdam die milieucriminaliteit behandelt. Slachtoffers van milieucriminaliteit bleken een vergeten groep. Ook voor deze groep wilden wij opkomen voor hun rechten en passende hulp ontwikkelen. En laten zien dat milieucriminaliteit geen slachtofferloos delict is. Het afgelopen jaar achterhaalden wij dan ook welke verbeteringen en veranderingen nodig zijn voor deze specifieke groep slachtoffers en op welke manieren wij een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van hun rechten en het creëren van erkenning en toegankelijke hulp.

Milieucriminaliteit betreft voornamelijk economische delicten omdat het hierbij altijd draait om financieel gewin. Denk bijvoorbeeld aan illegale lozing van chemisch afval in water omdat het voldoen aan de regels geld kost. Ook mestfraude, het gebruik van illegale gewas-beschermingsmiddelen, illegale asbestverwijdering en het dumpen van afval zijn vormen van milieudelicten.

Opvallend bij milieucriminaliteit is dat vrijwel nooit aangifte wordt gedaan. Dit betekent niet dat er geen slachtoffers zijn. Het betekent wel dat slachtoffers zichzelf hierdoor niet altijd als slachtoffer herkennen. Daarnaast is het niet eenvoudig om een verband aan te tonen tussen het milieudelict en gezondheidseffecten. Hierdoor worden veel slachtoffers van milieucriminaliteit niet juridisch erkend als slachtoffer. En ontvangen zij geen compensatie voor de schade die milieucriminaliteit veroorzaakt. Maar de fysieke, financiële, psychologische en sociale gevolgen van milieucriminaliteit zijn enorm. Het heeft niet alleen nadelige gevolgen voor de natuur, maar ook impact op de volksgezondheid.

Wat willen we bereiken?

Onze kennis en expertise maakt het mogelijk dat wij een belangrijke rol kunnen spelen door behoeften van slachtoffers centraal te stellen en mogelijkheden te onderzoeken om een passend hulpaanbod te realiseren. Onze ambitie voor dit programma:

’We leven in een gezonde en veilige leefomgeving waarin milieucriminaliteit niet wordt geaccepteerd en slachtoffers worden erkend en ondersteund.’’

Wat doen wij om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de rechten van slachtoffers van milieucriminaliteit en het creëren van erkenning en toegankelijke hulp? Wij richten ons de komende jaren op de volgende vijf pijlers en daarbij behorende uitkomsten:

Erkenning:
Slachtoffers voelen zich gezien en erkend.

Bewustwording:
De samenleving is zich bewust van de gevolgen van milieucriminaliteit op slachtoffers en hun leefomgeving.

Empowerment:
Slachtoffers zijn empowered.

Beleid:
De overheid ontwikkelt beter beleid om milieucriminaliteit te voorkomen en slachtoffers verbeterde toegang te geven tot recht en herstel van schade.

Uitvoering:
De overheid weegt het perspectief van omwonenden mee in de uitvoering van het VHT stelsel (vergunning, toezicht en handhaving).

Feiten en cijfers

Wij onderzochten wat al bekend is over deze onderbelichte groep. We voerden bijna 100 gesprekken met slachtoffers en experts op het gebied van milieucriminaliteit. Wij spraken met:

  • 19 juristen, advocaten en rechters
  • 22 wetenschappers en experts
  • 10 onderzoeksjournalisten
  • 12 ambtenaren omgevingsdienst en overheid
  • 24 zelfstandige stichtingen en organisaties
  • 35 omwonenden

Volgens Eurojust wordt milieucriminaliteit internationaal gezien als de vierde grootste vorm van georganiseerde criminaliteit. De geschatte schade is dan ook enorm:

  • De Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT) schat de schade van milieucriminaliteit in Nederland op 5 miljard euro per jaar. Denk aan kosten voor herstel van vervuiling en extra kosten binnen de gezondheidszorg door gezondheidsproblemen.
  • Gezondheidsschade door milieucriminaliteit in Nederland schat het ILT op 1,3 miljard euro per jaar.

Projecten

Om onze doelstellingen te bereiken werken we aan dit programma aan meerdere projecten. Bekijk ze hier onder.

Kennisdeling

Sinds de start van het programma milieucriminaliteit hebben wij meerdere kennissessies georganiseerd. Onze kennis en expertise, maar ook ons netwerk, maakt het mogelijk dat wij een belangrijke rol kunnen spelen door behoeften van slachtoffers centraal te stellen.
En mogelijkheden te onderzoeken om een passend hulpaanbod te realiseren. Naast kennisdeling, staat tijdens de bijeenkomsten contact van lotgenoten centraal. Een plek waar zij ervaringen kunnen delen en contacten kunnen leggen. Daarnaast lichten wij onze concrete stappen toe die wij zetten om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de rechten van slachtoffers van milieucriminaliteit en het creëren van erkenning.

Slachtofferwijzer

Slachtoffers van milieucriminaliteit kunnen nu ook terecht op ons platform Slachtofferwijzer.
Op Slachtofferwijzer vind je informatie over slachtofferschap en hulpverlening. Ook is Slachtofferwijzer een plek waar je herkenning vindt: je kunt je herkennen in de verhalen van anderen. En waar je erkenning vindt: door de informatie en het lezen van de verhalen van anderen weet je dat jij niet gek bent. Dat het niet jouw schuld is. Dat je je nergens voor hoeft te schamen en dat je niet alleen bent. Daarnaast heb je via Slachtofferwijzer makkelijk toegang tot de hulp die bij jou past.

Pieter van Vollenhoven penning

Tijdens de startbijeenkomst in mei, reikten wij de Pieter van Vollenhoven penning aan een klokkenluider die zich heeft ingezet om een milieuramp te voorkomen. De penning is een eervolle erkenning voor de moedige wijze hij zich heeft ingezet. Door zijn moed zijn ernstige tekortkomingen op het gebied van milieu en veiligheid in Nederland aan het licht gebracht. De penning is een eerbetoon en een aanmoediging die kan worden toegekend aan mensen of organisaties die zo moedig waren om op te staan tegen onheil en onrecht. Met deze penning moedigen wij mensen aan hun stem te laten horen om langdurige en massale gezondheids- en milieuschade aan te kaarten en daarmee tot belangrijke veranderingen te komen in de maatschappij. In het najaar van 2025 reiken wij de Pieter van Vollenhoven penning weer uit.

Fonds Slachtofferhulp

Steun het programma milieucriminaliteit

Nieuws en updates

Kennissessie milieucriminaliteit

Tijdens onze kennissessie op 7 april namen collega’s Lizette Vosman en Mirjam Melse belangstellenden mee in de inhoud van ons programma milieucriminaliteit. Wat is onze droom, wat zijn onze doelen? Maar vooral ook: hoe kunnen wij met dit programma aandacht vragen voor de vergeten doelgroep slachtoffers van milieucriminaliteit.

“Ik wíl me geen slachtoffer voelen, maar dat ben ik natuurlijk wél.”

Voor omwonenden van een vervuilende industrie is het niet altijd duidelijk of ze slachtoffer zijn van een milieudelict. Waarom bestaat er geen steun of hulp voor mensen die slachtoffer zijn geworden als gevolg van milieucriminaliteit? Gezondheidsstrijder Antoinette Verbrugge strijdt al jaren tegen vervuilende industrie, en andere zaken die de gezondheid in gevaar brengen. We gaan met haar in gesprek.