Bewustwording van de stereotypen en vooroordelen over slachtoffers

Door middel van een reeks experimenten doen Alice Bosma (28) en Eva Mulder (27) promotieonderzoek naar de stereotypen en vooroordelen die we hebben over slachtoffers. Onze onbewuste oordelen over hoe slachtoffers zich zouden gedragen, eruit zouden zien of de karaktereigenschappen die we slachtoffers toeschrijven. Daarnaast onderzoeken Alice en Eva hoe we reageren wanneer slachtoffers zich anders gedragen dan we van hen zouden verwachten. En dat is belangrijk, omdat is gebleken dat steun door de omgeving voor slachtoffers essentieel is om te kunnen herstellen.

De stereotypen en vooroordelen

Uit voorgaand onderzoek weten Alice en Eva dat mensen zich een bepaald beeld vormen van slachtoffers en daders. Zo zou een slachtoffer zwak zijn, terwijl daders groot, sterk en machtig zijn. Wanneer we hier bewust bij stilstaan, denken we vaak dat deze vooroordelen geen rol spelen. Echter, in de realiteit blijkt dit wel degelijk invloed te hebben op hoe we een slachtoffer beoordelen. Daarnaast zijn er situaties die moeilijker te interpreteren zijn. Denk aan een verkrachting door een wildvreemde of door een bekende van het slachtoffer.

“De meeste mensen erkennen de situatie waarin iemand wordt verkracht door een wildvreemde direct als verkrachting. Dit beeld wordt compleet anders wanneer de dader en het slachtoffer elkaar al langere tijd kenden. Dit soort situaties zijn veel moeilijker te interpreteren en hier kunnen stereotypen nóg sterker een rol gaan spelen, omdat ze houvast bieden.”

De onbewuste oordelen

Als onderdeel van de reeks experimenten hebben Alice en Eva gekeken naar de oordelen die we hebben over slachtoffers, wanneer zij niet de emoties tonen die we van ‘een slachtoffer’ zouden verwachten. Alice vertelt hierover: “We kwamen erachter dat mensen bij een slachtoffer veel vaker verdriet dan boosheid verwachten. Wanneer een slachtoffer zich niet verdrietig, maar kwaad uitdrukt over wat hem of haar is overkomen, vinden mensen hen niet alleen minder geloofwaardig, maar ook minder competent en minder vriendelijk.”

Gevoelsmatig een 2e keer slachtoffer

Wanneer een slachtoffer het gevoel krijgt niet geloofd of niet erkend te worden, kan dit van grote invloed zijn op de verwerking en het herstel. Negatieve reacties kunnen zelfs maken dat een slachtoffer (gevoelsmatig) een tweede keer slachtoffer wordt (secundaire victimisatie). Alice vertelt over de invloed van stereotypen en vooroordelen: “In een houding die voortkomt uit een negatief vooroordeel kan een slachtoffer zich niet erkend of niet geloofd voelen. Als een slachtoffer zich bewust is van de mogelijkheid van dit soort negatieve reacties, zou hij of zij er zelfs voor kunnen kiezen het slachtofferschap geheim te houden. Negatieve reacties kunnen ook andere omstanders beïnvloeden, waardoor meer mensen belemmerd worden in het bieden van erkenning en hulp aan een slachtoffer. Dit zijn allemaal gemiste kansen voor hulp.”  Eva vult aan: “Als we ons op maatschappelijk niveau bewust worden van de stereotypen en oordelen, dan kunnen we deze denkbeelden misschien meer in overeenstemming brengen met de realiteit.”

Alice en Eva doen hun promotieonderzoek aan het Internationaal Victimologie Instituut, Tilburg (INTERVICT). Met steun van Fonds Slachtofferhulp kunnen zij de onbewuste vooroordelen onderzoeken die we hebben over slachtoffers en hoe deze van invloed zijn op slachtoffers en hun herstel.