‘’Dit boek beschrijft waar ik de woorden niet voor had en waar volwassenen de woorden niet aan durfden geven.’’

Klinisch psycholoog Lotte Hendriks heeft, in samenwerking met Rémi Bouwer van creatief bureau Dolly Warhol, het boekje ‘Ik wil je iets vertellen’ ontwikkeld. ‘Ik wil je iets vertellen’ helpt kinderen in de leeftijd van drie tot zes jaar op een laagdrempelige en creatieve manier woorden te geven aan trauma of aan een schokkende gebeurtenis.

Doneer
Doneer
Doneer
Nathalie Gaal-Franse
Senior beleidsmedewerker bij Fonds Slachtofferhulp

Het is de droom van Lotte en Rémi dat getraumatiseerde kinderen niet onnodig lang gebukt gaan onder een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en daardoor vastlopen in het leven. Tegelijkertijd helpt ‘Ik wil je iets vertellen’ alle drie tot zesjarigen te praten over gebeurtenissen, klein of groot, waar zij liever niet aan terugdenken.

Een cruciale rol in het beperken van de gevolgen van trauma

Lotte vertelt hoe zij er tijdens haar promotieonderzoek achter kwam dat veel therapeuten angst voelen om kinderen te vragen naar trauma: ‘’In 2011 deed ik samen met collega’s onderzoek naar de effectiviteit van intensieve kortdurende exposuretherapie voor kinderen met een PTSS. Ik kreeg heel weinig aanmeldingen voor het onderzoek, omdat een deel van de behandelaren die deze kinderen moesten doorverwijzen terughoudend waren met het vragen naar trauma. Ondanks dat het al jarenlang de richtlijn is om ieder kind dat binnenkomt bij de GGZ (ongeacht de aanmeldingsklacht) te vragen naar trauma, werd dit lang niet altijd gedaan. Veel behandelaren voelden angst om het over dingen te hebben die misschien niet van toepassing waren of om kinderen te overbelasten. Ik schrok hiervan. De omgeving van kinderen, waaronder therapeuten, hebben namelijk een cruciale rol in het signaleren van trauma en het beperken van de gevolgen hiervan.’’

Trauma: je moet ernaar vragen, kinderen beginnen er uit zichzelf niet over

Lotte richtte de website rakevragen.nu op, waar hulpverleners advies vinden in hoe zij kinderen en jongeren naar trauma kunnen vragen. Er kwamen steeds meer vragen van behandelaren die tools nodig hadden om heel jonge kinderen naar trauma te vragen. Lotte vertelt over het moment waarop het idee voor zowel rakevragen.nu als voor ‘Ik wil je iets vertellen’ ontstond: ‘’Wat bij mij het omslagpunt is geweest, is het moment dat ik een meisje van 16 jaar tegenover mij had in mijn behandelkamer. In haar hele vroege jeugd was zij herhaaldelijk seksueel misbruikt door haar opa. Dat meisje zat al sinds haar negende levensjaar in zorg en had allerlei labels gekregen: vooral op het gebied van gedragsproblemen, die achteraf samenhingen met een PTSS. Zij vertelde mij dat in al die zeven jaar, alleen de hulpverlener die haar naar ons had doorverwezen had gevraagd of zij trauma’s had meegemaakt.’’

Vermijding is de kernklacht van PTSS

Lotte vertelt hoe het verhaal van het 16-jarige meisje niet op zichzelf staat. In haar werk met volwassenen, kwam zij veel in aanraking met mensen die soms vijftig/zestig jaar oud waren en hun hele leven worstelden met de klachten waar ze als kind al voor in de behandelkamer kwamen. Omdat ze er toen niet over durfden te praten, maar ook omdat er niet naar gevraagd werd: ‘’Het is voor de meeste mensen heel moeilijk om zelf over trauma te beginnen. Het type trauma speelt hierin ook een rol. Mensen die geweldservaringen of seksueel misbruik meemaken vinden het enorm moeilijk om daar zelf over te beginnen, omdat ze zich bijvoorbeeld schamen of het idee hebben dat het hun eigen schuld is. Daders hebben ook manieren om te voorkomen dat een kind over trauma vertelt. Bijvoorbeeld: ‘Als je dit geheimpje vertelt, dan gebeurt er iets heel ergs met mama en papa’. Daarnaast is vermijding een belangrijke kernklacht van PTSS. Kinderen durven niet meer stil te staan bij het trauma, durven er niet over te praten of gaan alles wat ermee te maken heeft uit de weg. Het is dan bijna onmogelijk om er uit jezelf over te beginnen.’’

Ik wil je iets vertellen

Hoe stimuleer je kinderen om te praten over een gebeurtenis die zij liever vermijden? En hoe geef je de omgeving het vertrouwen dat zij een kind kunnen helpen? Het boekje ‘Ik wil je iets vertellen’ bleek daar het antwoord op. In de creatieve vormgeving van het prentenboek vonden Lotte en Rémi de perfecte samenwerking. Rémi vertelt hierover: ‘’Het was vanaf het begin af aan een hele symbiotische samenwerking waarbij de inhoud de vorm bepaalt. Lotte brengt de kennis, waarbij ik met mijn team kijk hoe dat zich vertaalt naar vorm. In onze samenwerking zijn de lijnen fluïde: het is een wisselwerking waarin we elkaar bevragen en waarin onze expertise door elkaar heen vloeit. Uiteraard is hierbij de feedback van de doelgroep heel bepalend geweest.”

Lotte vertelt over de feedback van jongeren: ‘’Een van de jongeren uit het testpanel zei dat dit boek op papier zet waar zij als kind de woorden nog niet voor had en waar haar omgeving de woorden niet aan durfde te geven. Dat is natuurlijk een enorm mooie bevestiging van het belang van dit boek. Daarnaast kregen we meer waardevolle feedback, zoals dat de verhaallijn op het einde te snel ging en dat er meer licht in de tekeningen gebracht kon worden.’’

Rémi: ‘’Als je de gebruikers laat oordelen dan zit daar goud tussen. Het boekje wordt ook door de overige doelgroepen, waaronder ouders/verzorgers en therapeuten, beoordeeld. Het einddoel is dat het aanspreekt en dat het de juiste snaar raakt. De feedback van de doelgroep is voor ons essentieel.’’

Hoe ziet een trauma er visueel uit voor een kind?

Lotte en Rémi vertellen hoe inhoud zich vertaalde naar vorm en hoe zij kinderen met ‘Ik wil je iets vertellen’ over de drempel van de vermijding willen helpen. Rémi: ‘’Ik vroeg bijvoorbeeld aan Lotte hoe het werkt in je hoofd als je een herinnering hebt die je wilt wegstoppen. Lotte vertelde dan dat je manieren kunt verzinnen om de herinnering te vermijden. We stelden onszelf verschillende vragen om de inhoud visueel te maken. Bijvoorbeeld of het een donkere plek is waar je niet durft te komen? Voelt het opgesloten? Heeft het deuren? Zo onderzochten we samen hoe een trauma er visueel uitziet voor een kind.’’

Lotte: ‘’Om hier een voorbeeld van te geven is de hoofdpersoon in het boekje ‘’Doris’’, een das, die woont in een dassenburcht. De burcht staat symbool voor een soort gangenstelsel in je hoofd en is een visuele weergave van alles wat Doris heeft meegemaakt. Doris gaat bepaalde gangen in de burcht uit de weg omdat hem dat doet denken aan wat hij heeft meegemaakt.’’

De omgeving is aan zet

De reactie van de omgeving van een kind is essentieel om PTSS klachten tegen te gaan of te minimaliseren. Mede om die reden hebben Lotte en Rémi, met steun van Fonds Slachtofferhulp en de Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën (VGCt) , ikwiljeietsvertellen.nl ontwikkeld. Hier vinden naasten zoals ouders/verzorgers, hulpverleners en docenten, tools en extra materiaal om een kind te helpen praten over trauma. Lotte vertelt over het belang van steun door de omgeving: ‘’We weten dat als jij als kind vertelt over je trauma en jouw omgeving hier goed op reageert, de kans veel kleiner is dat je een PTSS ontwikkelt. En mocht je die PTSS toch ontwikkelen, dan weten we dat een goede sociale steunreactie de kans dat je chronische klachten houdt, verkleint. Het liefst wil je trauma’s voorkomen, maar als dit toch gebeurt dan hopen we dat dit boek eraan bijdraagt dat mensen zo goed mogelijk worden opgevangen door de eigen omgeving. Als we de klachten van een kind, na het meemaken van een traumatische gebeurtenis, willen voorkomen of minimaliseren dan is de omgeving echt aan zet.’’

De grootste droom voor ‘’Ik wil je iets vertellen’’

Rémi: ‘’We hopen natuurlijk zoveel mogelijk mensen te bereiken en kinderen te helpen praten over allerlei gebeurtenissen waar zij liever niet aan terugdenken. En dat kan ook gewoon de rotdag op school zijn. Als dit boek naasten helpt om kinderen te vragen: wil je me iets vertellen? Dan hebben wij al veel gewonnen.’’

Lotte: ‘’De grootste droom voor ‘’Ik wil je iets vertellen’’ is natuurlijk dat kinderen die een trauma meemaken niet onnodig lang gebukt gaan onder wat ze hebben meegemaakt en onder de gevolgen hiervan zoals een PTSS. En dat zoveel mogelijk mensen weten hoe zij op de juiste manier kunnen reageren. Wat we ons misschien nog te weinig realiseren is, dat we door te praten over trauma, de koers van een leven kunnen veranderen.’’

Bestellen?

Je kunt Ik wil je iets vertellen eenvoudig bestellen via ikwiljeietsvertellen.nl.

Ben je op zoek naar extra materialen en bijvoorbeeld een handleiding om je te helpen dit boek voor te lezen? Met steun van Fonds Slachtofferhulp is er een speciale website ontwikkeld waar je deze materialen vindt. Ga naar ikwiljeietsvertellen.nl.