Patricia over herstel na misbruik: “De waarheid benoemen is de eerste stap”

‘De mantel der liefde’

Patricia: “Wat mij misschien nog het meest heeft geraakt, is niet alleen wat er is gebeurd, maar hoe de omgeving erop reageerde. Vaak willen mensen niet zien wat er mis is. Uit loyaliteit, schaamte of simpelweg onvermogen om de waarheid onder ogen te komen. Dat wordt ook wel ‘de mantel der liefde’ genoemd: een manier om lastige situaties weg te stoppen en zo niet te hoeven ingrijpen. Maar in de praktijk beschermt deze mantel vooral de dader, terwijl het slachtoffer alleen en onbeschermd achterblijft.”

Zwijgen

“Mensen zeggen soms dat ze zwijgen uit liefde. Dat ze de familie bij elkaar willen houden en niemand pijn willen doen. Maar in werkelijkheid leggen ze de verantwoordelijkheid bij het slachtoffer: die moet het maar laten rusten en er niet meer over beginnen. Het gevolg is dat degene die misbruik heeft meegemaakt, niet alleen met de pijn moet omgaan, maar ook met de druk om er niet over te praten. Het wordt een test van loyaliteit: hoe minder je erover zegt, hoe meer je ‘bij de familie hoort’.”

De rol van spijt en tranen

“Daders kunnen heel goed laten zien hoe erg ze het vinden, op een moment en een manier die hen het beste uitkomt: vooral als er publiek bij is dat zij willen overtuigen. Ze beloven beterschap, zeggen dat het nooit meer zal gebeuren en tonen spijt. Hierdoor verschuift de aandacht van het slachtoffer naar de dader: in plaats van medeleven met degene die misbruikt is, krijgen daders sympathie en wordt er begrip gevraagd voor hun pijn. ‘Hij heeft er zoveel verdriet van’, hoor je dan.”

“Mensen zijn niet in staat om te zien dat de dader alleen spijt heeft nadat hij betrapt is. En als de dader wéér dezelfde fout maakt dan krijgen we opnieuw tranen en beloftes, en begint de cirkel opnieuw. Dit maakt het moeilijk om in te grijpen, want niemand wil degene die huilend spijt betuigt als ‘slecht’ zien. De dader wordt beoordeeld op zijn talent om beterschap te beloven. Niet op zijn vermogen om die beloften ook echt waar te maken.”  

Dader beschermen

“Voor omstanders is het moeilijk om toe te geven dat ze een dader beschermen en alleen toekijken. Daarom zoeken ze vaak naar verzachtende omstandigheden zoals ‘Hij heeft het vast niet zo bedoeld’ of ‘Hij is heel verdrietig nu en heeft er echt spijt van.’ Of ze zeggen dingen als: ‘Er is in elk huwelijk en gezin wel wat, en wij waren er natuurlijk niet bij.’ Dit helpt hen om te doen alsof het misbruik niet zo erg is of zelfs niet waar is.”

Familiebelang

Patricia: “Binnen een familie wordt er vaak een regel gehanteerd waarbij ze elkaar moeten vasthouden. Oftewel: ‘Wat er ook gebeurt, we blijven bij elkaar.’ Binnen het gezin wordt dit gelabeld als een liefdevolle uitspraak, maar voor mensen daarbuiten is de perversiteit ervan duidelijk. In de praktijk betekent het dat slachtoffers zich moeten aanpassen om het groepsbelang niet te verstoren. Het zorgt ervoor dat daders binnen de groep beschermd blijven, terwijl het slachtoffer als de verstoorder van de harmonie wordt gezien. In dit misbruik gezin was je helemaal vrij om zelf te bepalen wanneer je de dader vergaf. Alleen niet vergeten was geen keuze. De schone schijn ophouden van het ideale gezin, was het allerbelangrijkste doel.”

De omkering van schuld

“De familie verwacht van slachtoffers dat ze met bewijzen komen, terwijl daders alleen maar hoeven te beweren (deels) onschuldig te zijn. De omstanders worden meegezogen in de emotionele ontkenning van de dader. En ze kennen dit verhaal meer waarde toe dan het onthutste, stamelende, gênante verhaal van het slachtoffer. Vervolgens volgen er nog meer oneliners, zoals: ‘De waarheid ligt in het midden’. Maar misbruik is geen meningsverschil. Door te doen alsof beide kanten gelijkwaardig zijn, ontstaat een situatie waarin het gehele gezin een gedoogzone creëert voor de dader en zijn daden.”

Een andere wereld

Patricia schrijft over wat mensen breekt — maar meer nog over wat mensen heelt. Patricia: “Wie de moed vindt om zich los te maken uit een systeem van ontkenning en opgelegde loyaliteit, zal ontdekken dat er buiten dat systeem een andere wereld bestaat. Een wereld waarin je niet langer hoeft te buigen om het verhaal passend te maken. Een wereld die in het begin misschien even overweldigend is, omdat alles nieuw is en je veel alleen moet doen. Maar het is een wereld waar de hele waarheid mag bestaan.”

Meer over Patricia haar werk vind je op haar website: www.patriciaandries.com