Cijfers psychische mishandeling in Nederland

Bij psychisch mishandeling kan je denken aan vernedering, isolatie, manipulatie of constante kritiek krijgen of iemand negeren. Ook is er soms sprake van gaslighting waarbij het slachtoffer opzettelijk in verwarring gebracht wordt en gaat twijfelen aan zichtzelf. Psychische mishandeling is niet altijd zichtbaar aan de buitenkant. Toch kunnen de gevolgen voor iemand die dit heeft meegemaakt net zo groot zijn als iemand die lichamelijke mishandeling meemaakt.

Moeilijk te erkennen en herkennen

Voor volwassenen is het al moeilijk om te herkennen dat ze te maken met psychisch geweld. Voor kinderen is dat nagenoeg onmogelijk wanneer ze hier dag in dag uit mee opgroeien en het hun verzorgers zijn die psychisch geweld plegen. Vaak komen ze er op volwassen leeftijd pas achter wat ze als kind tekort zijn gekomen of hebben moeten meemaken.

Ruim 870 duizend slachtoffers van psychische mishandeling

Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat ruim 870.000 mensen van 16 jaar of ouder een vorm van psychische mishandeling hebben meegemaakt in huiselijke kring. Dit is 6 procent van alle 16-plussers, en ongeveer evenveel als in 2020 en 2022. Het onderzoek bestond uit een online enquête, waar ruim 25.000 mensen van 16 jaar of ouder aan deelnamen.

Vrouwen iets vaker slachtoffer van psychische mishandeling
Vrouwen kregen iets vaker met psychische mishandeling te maken dan mannen, 7 procent tegen 5 procent. Vrouwen kregen vooral meer te maken met kleineren, vernederen, bang maken, intimideren of gecontroleerd worden.

Bi-plus vrouwen en homoseksuele vrouwen vaker slachtoffer
11 procent van de homoseksuele en bi-plus vrouwen kreeg te maken met psychische mishandeling in de huiselijke kring.  Dat is veel vaker dan de gemiddelde Nederlander. Ook mensen die zich identificeren als non-binair of genderqueer krijgen relatief vaak te maken met psychische mishandeling, 21 procent in 2024.

Partner vaakst pleger psychische mishandeling
Bij 41 procent van de mensen die aangeven slachtoffer te zijn geweest van psychisch geweld was de partner de dader. Bij 24-plussers komt partnergeweld het meest voor, ongeveer de helft gaf aan dat hun partner de pleger was. De ondervraagden van 16 tot 24 jaar gaven het vaakst aan dat een ouder, of een broer of zus de pleger was van het psychisch geweld (63 en 50 procent). Ook 24- tot 35-jarigen noemden vaak de ouder(s) als pleger.

De impact van psychische mishandeling

De impact van psychisch geweld kan enorm zijn voor iemand die dit meemaakt. Vaak vindt het plaats in de nabije kring en achter de voordeur. Dit maakt ook dat het lastig te herkennen is.

Voor kinderen is het nagenoeg onmogelijk wanneer ze hier dag in dag uit mee opgroeien en het hun verzorgers zijn die psychisch geweld plegen. Vaak komen ze er op volwassen leeftijd pas achter wat ze als kind tekort zijn gekomen of hebben moeten meemaken. Daardoor kan het doen van aangifte ook best ingewikkeld zijn. Uit het onderzoek van het CBS blijkt ook dat maar 4 procent van de mensen die psychische mishandeling hebben meegemaakt, naar de politie zijn gegaan.

De impact op kinderen

Bij kinderen heeft psychische mishandeling vaak nog meer impact. Zij worden er vaak voor de rest van hun leven emotioneel en mentaal door beschadigd. Door de beangstigende woorden en het vernederende gedrag van de dader en het gebrek aan aandacht en liefde kan een kind zich niet op een gezonde manier ontwikkelen. De belangrijkste gevolgen zijn een laag zelfvertrouwen, gevoelens van minderwaardigheid, angst en stress, faalangst en angststoornissen, problemen met hechten en relaties, gedragsproblemen en mentale problemen zoals depressie of burn-out.

Wat kunnen we doen?

Fonds Slachtofferhulp maakt zich sterk voor de slachtoffers van psychisch geweld, we doen onderzoek naar de problematiek én naar passende hulp. Ook werken we achter de schermen om psychische mishandeling strafbaar te maken, dat is nu nog niet zo. We pleiten ervoor dat we als maatschappij allemaal een belangrijke rol kunnen spelen om kinderen en volwassenen die slachtoffer zijn van geweld, steun te bieden. Alleen al door een luisterend oor te bieden, kun je veel betekenen.