“Echt iedereen kan van de ene op de andere seconde slachtoffer worden”
Voor zijn programma’s loopt hij mee met de politie in de moeilijkste wijken van de randstad, overnacht hij in de beruchtste gevangenissen en verblijft hij in een jeugdkliniek voor jongeren met verslavingen en gedragsproblemen. Kortom, presentator en programmamaker Ewout Genemans (36) zoekt vaak het randje op en laat zo de kijkers kennismaken met de kwetsbare kanten van de samenleving. Hoe kijkt hij aan tegen de privacy van slachtoffers versus het verhaal willen vertellen? Dit en meer vroegen we hem tussen de opnames door voor zijn nieuwe programma Ewout.
Jouw programma’s laten soms beste heftige dingen zien. Wat is jouw drijfveer om de kwetsbare kanten van de samenleving in beeld te brengen?
“Taboes doorbreken is een rode draad in onze programma’s. Het zijn inderdaad niet altijd de leuke dingen die we in beeld brengen. Maar het zijn wel situaties waarmee jij of ik te maken kunnen krijgen. Je kunt op elk moment van je leven slachtoffer van iets worden. De kans is groot dat je dan in aanraking komt met de politie. Er hangt een stoer imago om politieagenten; de boevenvangers. Terwijl ze tegelijkertijd een groot deel van de tijd de eerste hulpverleners ter plaatste zijn voor mensen die in een moeilijke situatie terecht zijn gekomen. Met programma’s zoals Bureau Hofstad en Bureau Burgwallen willen we juist ook die hulpverleningskant laten zien.”
Ben je zelf wel eens met een bepaald beeld of vooroordeel aan een programma begonnen?
“Voordat we gingen filmen bij de Yes We Can Clinics, had ik wel een idee over wie we bij de jeugdkliniek zouden aantreffen. Dan blijken dat geen jonge verslaafden te zijn die vanonder een brug vandaan geplukt zijn, maar jongeren vanuit alle mogelijke milieus die vaak gewoon heel veel pech hebben gehad. Het is schrijnend om te zien dat jongeren zonder ouders opgroeien. Ouders hebben die aan de drugs zijn. Of net op de verkeerde plek zijn geboren. Zij kunnen daar gewoon niets aan doen. Ze verdienen het om op de juiste manier opgevangen te worden, zodat ze weer op de rails komen. En dat is precies waarom taboes doorbreken zo belangrijk is. Moeilijke dingen kunnen iedereen overkomen. Het is mooi als we daar meer begrip voor kweken.”
In een aflevering van Bureau Hofstad zien we dat politieagenten slachtofferhulp aangeboden krijgen na het zien van een verongelukte vrouw. Ook zagen we dat agenten slachtoffer kunnen worden van ‘doxing’: het online delen van privégegevens, waardoor agenten thuis opgewacht kunnen worden door relschoppers. Wat doet dit met je kijk op slachtofferschap?
“Ook als handhaver of hulpverlener kan je dus van één op de andere seconde ineens heel kwetsbaar zijn. Het is wel mooi om te zien hoe de politie hier goed op ingericht is. Natuurlijk worden zij getraind op hun mentale weerbaarheid, maar dat betekent niet dat je zo maar alles van je af kunt schudden. Collegiale ondersteuning van het team is heel erg belangrijk.”
En hoe was dat voor jou en de cameraman toen jullie meeliepen met de politie?
“We wisten natuurlijk dat we met het maken van dit programma in heftige situaties terecht konden komen. Daar stel je je op in. We hebben genoeg gebeurtenissen gezien die indruk maakten, maar dat is natuurlijk ook wat we wilden laten zien. Als je verslag legt van een situatie, heb je toch iets meer afstand en we konden er achteraf goed met elkaar en met het politieteam over praten.”
Bij diezelfde aflevering waarbij de vrouw omkomt, zien we dat er is overlegd met haar nabestaanden om dit item in beeld te brengen. Een hele zorgvuldige manier om met de privacy van het slachtoffer en de nabestaanden om te gaan. We zien helaas veel praktijkvoorbeelden hoe de combinatie slachtofferschap en media soms leidt tot ongewenste situaties voor alle betrokkenen. Wat is, als programmamaker, jouw visie hierop?
“Met onze programma’s hebben we een duidelijk doel: de hulpverlening in de meest brede zin van het woord in beeld brengen, zodat je als kijker ziet hoe bepaalde processen werken. Bij de politie, in een jeugdkliniek, in het gevangeniswezen. Maar het mag natuurlijk nooit zo zijn, dat deelnemers aan het programma hier later nog last van krijgen. We gaan dan ook altijd in gesprek met mensen van wie het verhaal aan bod komt. Soms zien ze het niet zitten, en dan zenden we dat item ook niet uit. Maar vaak zijn mensen ook juist blij dat er oog is voor hun verhaal.”
“Ik denk dat de discussie over privacy en slachtofferschap breder is dan de rol van de media. Met het draaien van Bureau Hofstad kwamen we vaak in contact met lokale media, die verslag kwamen doen van een incident. Ze deden dat altijd super netjes. Media-mensen worden daar ook op getraind. Ik heb veel meer zorgen om omstanders die met mobieltjes beelden maken van iets gruwelijks en dat vervolgens online zetten. Zoals vlak na de aanslag op Peter R. de Vries. Die beelden die bijna direct over social media gingen, schenden de privacy van het slachtoffer en de familie op wel heel brute wijze.”
Wat wij vaak zien, is dat juist de meest kwetsbare mensen moeilijk hun leven kunnen oppakken nadat ze slachtoffer zijn geworden van een misdrijf of ongeval. Als ze daarvoor al problemen hebben, bijvoorbeeld financiële problemen, of eenzaamheid, dan komt het extra hard aan wanneer ze ook nog eens slachtoffer worden. Herken je dit?
“Zeker. Wanneer er meer speelt, kan een kleine aanleiding ineens een onverwacht heftig effect hebben. Ook voor hulpverleners is dat best schakelen. Iemand die al allerlei problemen heeft en betrokken raakt bij een verkeersongeluk, kan veel heftiger reageren dan je zou verwachten. Dat ongeluk komt dan bovenop wat er al speelt en levert veel stress op. Hierdoor kan iemand totaal overstuur raken, of heel agressief reageren. Maar ook op de langere termijn kunnen problemen zich opstapelen. Zoiets als jullie Noodhulpfonds helpt dan enorm. Daarmee haal je een stuk stress weg, waardoor ruimte ontstaat om te werken aan het trauma.”
Ben je benieuwd naar de programma’s die Ewout maakt? Bureau Hofstad en De Jeugdkliniek: als niets meer werkt zijn te zien op Videoland.