Fotografe Robin Griffin was zelf slachtoffer én dader van online shaming. Nu zet ze zich met haar fotografie in om slachtoffers een podium te geven. Ze maakte een foto expositie rondom online slutshaming en spreekt op middelbare scholen over haar ervaringen met de verspreiding van (valse) naaktfoto’s. Hiermee hoopt ze het taboe op het onderwerp te doorbreken en de dubbele seksuele moraal die er nog steeds heerst, bloot te leggen.
Robin: “Mijn project heeft als titel ‘Je bent gewoon een slet.’ Harde woorden, die ik zelf op mijn vijftiende ook gebruikte, toen een naaktfoto van één van de populaire meiden van mijn school rondgestuurd werd. Maar ook woorden die ik op mijn 17e zelf naar mijn hoofd geslingerd kreeg. Er was een naaktfoto opgedoken en verspreid die van mij zou zijn, maar ik was het zelf niet.”
Sensatie
De bevlogenheid is bijna voelbaar wanneer Robin haar verhaal doet. Ze snapt als geen ander de rol van degene die naaktfoto’s verspreid en het slachtoffer belachelijk maakt, maar ook die van een slachtoffer van online slutshaming. En nog belangrijker, de emoties die er bij een slachtoffer diep inhakken. “Ik had pas door dat ik dader was toen het mij overkwam. Toen de naaktfoto werd verspreid van een meisje die tot dat moment mijn vriendin was, heb ik haar in haar gezicht uitgelachen. Ik heb haar niet gesteund en ik heb de foto zelfs verder verspreid. Jaloezie op de aandacht die zij altijd kreeg speelde mee, ook onzekerheid. Door iets heel sterk af te keuren, laat je zien dat jij niet zo bent. Dat jij netjes bent. En het is natuurlijk een soort sensatie. Het is geen excuus maar een verklaring. Inmiddels weet ik dat ik de gevolgen voor dit meisje totaal onderschat heb en ik schaam me voor wat ik haar heb aangedaan. Ik was pas vijftien en er was in die tijd nog helemaal geen aandacht voor dit onderwerp. Het tijdperk van de smartphones was nog maar net begonnen. Ouders en leerkrachten hadden nog geen idee hoe ze om moesten gaan met deze wereld van mogelijkheden en gevaren.”
Seks voor één euro
Twee jaar later werd Robin zelf slachtoffer van online exposure en slutshaming. Robin: “Ik zat nog maar net op het MBO toen er een foto opdook waarvan mensen zeiden dat ik het was. Er ging echt een soort bom af op mijn telefoon. Ik kreeg heel veel berichten. Van mensen die ik kende van mijn vorige school, maar ook anonieme berichten, waarin jongens zeiden dat ze wel seks met me wilden voor één euro. Op Twitter, WhatsApp en Facebook ging het helemaal los. Mensen schreven de lelijkste dingen over me, één meisje zei zelfs dat ik dood moest. Bovendien werden mijn naam en nummer via social media verspreid.”
Robin kan zich niet meer goed herinneren hoe ze zich toen voelde. Ze heeft veel ‘geblokt’. Haar moeder weet het nog precies. Robin was vooral enorm verdrietig en geschrokken dat mensen haar moedwillig kwaad wilden doen. En ze schaamde zich. Ook al was het niet écht haar foto. “Als ik mensen op straat zag, vroeg ik me af of ze het hadden gezien”, herinnert Robin zich. “Of ze dachten dat ik het was. Je wordt er echt heel paranoia van. Ik had nog het geluk dat ik een goed vangnet had van mijn ouders en vrienden, die heel begripvol waren en dat het niet bekend was op mijn nieuwe opleiding. Daar voelde ik me even veilig.”
Visueel podium
Voor haar afstudeerproject “Je bent gewoon een slet” interviewde Robin jonge vrouwen die slachtoffer waren van online exposure en slutshaming. Ze geeft hen een visueel podium. “De verhalen waren zo sterk, met alleen foto’s zou ik hier geen recht aan doen”, legt Robin uit. Ik ben eigenlijk portretfotograaf, maar ik besloot toen om ook stillevens met metaforen voor slutshaming te maken in samenwerking met de meiden. Ik heb ze echt meegenomen in het proces. Ook de portretten die ik van ze heb geschoten stuurde ik naar hen toe. Daar hebben ze hun emoties overheen geschilderd. Met deze beelden wil ik bewustwording creëren en daag ik het publiek uit om na te denken over hun eigen aandeel in slutshaming.”
Wel sexy, niet seksueel
Tijdens de interviews blijkt vooral de grote invloed van schaamte en schuldgevoel op de slachtoffers. De schaamte herkent Robin sterk vanuit haar eigen verhaal. Het schuldgevoel minder. “Het grote verschil bij mij was dat ik het niet zelf was die op die foto stond. Ik had geen foto gemaakt. Voor de meisjes die wel in goed vertrouwen een foto deelden, speelt ook het schuldgevoel mee. Terwijl de echte schuldige natuurlijk degene is die jouw vertrouwen beschaamt en de foto verspreidt. Er zit ook een dubbele seksuele moraal in. Jongens die een dickpic sturen, worden niet geshamed. Als meisje mag je wel sexy en mooi zijn. Een foto in bikini op Instagram doet het beter dan een lachende foto. Tegelijkertijd mag je niets van je seksualiteit laten zien, dan ben je een hoer of een slet.”
Schuldgevoel
Het schuldgevoel wordt niet zelden nog eens extra gevoed door de directe omgeving. Uit wanhoop reageren ouders en vrienden vaak met de opmerking: ‘Had dan niet zo een foto gemaakt’. Dat maakt dat een slachtoffer zich nog schuldiger voelt. Robin herkent dit. “Een paar meiden durfden het niet eens aan hun ouders te vertellen, of schreven veel later pas een brief over wat hen was overkomen. Ik snap dat wel. Je vertelt aan je ouders waar je seksueel mee bezig bent. Dat doe je gewoon liever niet. En als je ouders dan ook nog, goedbedoeld, reageren dat ze het van jou geen handige actie vinden, dan is die drempel helemaal hoog om te vertellen wat jou is overkomen. Een paar meisjes die ik sprak hadden ook te maken met afpersing. Bijvoorbeeld dat hun foto’s zouden worden gedeeld als ze zich niet nog een keer wilden uitkleden voor de webcam. Vaak is dit een punt waarop ze toch hulp gaan zoeken.”
“Jongeren zijn hard voor elkaar en hard voor zichzelf”, vervolgt Robin. “Er is een grote drang om een ander op zijn plek te zetten en om te laten zien dat jij niet zo bent. Respect voor online privacy is er nauwelijks. Ik hoop dat hier verandering in komt. Door het delen van verhalen zoals jongeren op WTFFF!? doen kunnen andere slachtoffers zich gesteund voelen en de stap zetten naar hulp. Ook degenen die de foto’s verder verspreiden en aan shaming doen, krijgen hopelijk meer begrip voor de gevolgen voor de slachtoffers. En dan denk ik dat persoonlijke verhalen beter werken dan een theoretische uitleg. Door in te voelen wat er gebeurt met iemand, krijg je meer begrip. Daarom denk ik dat jullie met WTFFF!? iets heel moois neerzetten. Jullie boodschap sluit goed aan bij die van mij. Online seksueel misbruik is nooit de schuld van de afgebeelde persoon, maar van degene die foto’s doorstuurt of een ander shamed of misbruikt met beeldmateriaal.’’
