Deze week was bij de VPRO het eerste deel te zien van een documentaireserie over de procesgang die de advocate Mr Liesbeth Zegveld, namens een aantal vrouwen, aanspant tegen de kloosterorde Zusters van de Goede Herder. De rechtszaak draait om het enorme leed dat deze vrouwen is aangedaan in de jaren waarin zij, als minderjarige meisjes, in kindertehuizen van de congregatie moesten verblijven. In 1980 verlieten de laatste meisjes de huizen, vaak ernstig beschadigd.
Schrijnende verhalen
In de kindertehuizen van de Goede Herder is schrijnend veel misgegaan. De aan hun zorg toevertrouwde meisjes werden door de nonnen niet alleen aan een streng regime gehouden, maar ook geestelijk en fysiek mishandeld. Ze moesten kinderarbeid verrichten en kregen geen of weinig scholing. En meisjes die rebelleerden, werden soms eenzaam opgesloten. In naam van de kerk waren de nonnen vaak meedogenloos én liefdeloos. De verhalen van de vrouwen zijn allemaal weer anders, maar zonder uitzondering schrijnend.
Lotgenotencontact
Pas de laatste jaren komen deze verhalen in de media. Mede daardoor heeft een groep van ruim 250 vrouwen elkaar gevonden in de Stichting KMGH (Kinderdwangarbeid Meisjes Goede Herder). Door middel van bijeenkomsten en contact via een besloten facebookpagina vinden ze erkenning en herkenning bij elkaar. In een van die emotionele bijeenkomsten in 2020, bood toenmalig minister Sander Dekker namens de Nederlandse staat erkenning en excuus voor het falen van het toezicht op de kindertehuizen. Hij maakte ook een tegemoetkoming mogelijk voor geleden schade. Het bedrag van €5.000,- is natuurlijk bij lange na niet de werkelijk geleden schade, maar is wel symbolisch en was direct beschikbaar. Veel vrouwen zagen dat als een erkenning van het hun aangedane leed. In 2022 bood ook de zustercongregatie haar nederige excuses aan en werd op verzoek van de KMGH een monument onthuld voor alle meisjes die onder de dwangarbeid hebben geleden. Een dag met een brok in de keel.
Erkenning en herstel
De VPRO documentaire zoemt in op een klein aantal vrouwen voor wie excuses en een tegemoetkoming niet voldoende was. Zij kozen voor de juridische strijd. De procedure bij de rechter heeft echter vermoedelijk weinig kans van slagen. Het wangedrag van de kloosterorde is namelijk al lang geleden gestopt en is daarmee juridisch verjaard.
Veel van de vrouwen zijn inmiddels op leeftijd. Een vermoedelijk langslepende zaak, zou veel leed oprakelen met een grote kans dat de rechter de situatie wel heel erg vindt, maar volgens de wet niet kan vervolgen. Die beschadiging wilden veel vrouwen in de nadagen van hun leven niet meer meemaken. De VPRO laat onvermeld, dat 250 vrouwen daarom een andere keuze maakten.
Fonds Slachtofferhulp steunt de lotgenotenorganisatie KMGH al geruime tijd met hart en ziel. En begrijpt heel goed dat veel vrouwen met de excuses en de tegemoetkoming hun pijnlijke herinneringen wilden afsluiten en samen met elkaar aan heling en aan vriendschap wilden werken, in plaats van een belastend en beschadigend rechtsproces.
Alternatieve oplossingen
Steeds vaker pleiten we bij het Fonds voor conflictoplossing en herstelrecht. Lang niet alle slachtoffers hebben belang bij een taaie, tijdrovende rechtszaak, waarin je je als slachtoffer van alles moet laten welgevallen, jouw woord niet altijd kan worden geloofd en het heel onzeker is of de dader wel kan worden veroordeeld door de rechter. Soms is het beter om, met erkenning van het aangedane leed, voor alternatieve oplossingen te kiezen met een menselijke maat. Die voor slachtoffers meer vrede brengt. Gericht op herstel om het verleden te kunnen laten rusten.
Het is jammer dat juist dit perspectief van de 250 vrouwen die zich hebben verenigd in de stichting KMGH, ondanks herhaalde pogingen, door de makers niet is meegenomen in de documentaireserie. Bij de Goede Herder is gruwelijk veel misgegaan én gedaan, maar er wordt op deze manier een te eenzijdig beeld geschetst, waarbij de focus op procederen ligt in plaats van op verzoening en heling.
