De kracht van restorative justice: van bankrover tot rolmodel

Vroeger dacht hij niet zo na over de slachtoffers. Het waren tenslotte geen bekenden. Zijn zus bracht daar verandering in. Ook zij voelde zich slachtoffer van de daden van Toine. Dat kwam binnen. Inmiddels is Toine volledig gerehabiliteerd, een voorbeeld van restorative justice en helpt hij criminele jongeren hun plek te vinden in de maatschappij. In de Week van Respect het verhaal van Toine Bakermans: van bankrover tot rolmodel.

In zijn leven beroofde hij ruim zestig banken en bracht als gevolg daarvan zo’n twintig jaar, met tussenpozen, door in de gevangenis. Vijftien jaar geleden besloot hij zijn verleden als bankrover achter zich te laten. Inmiddels is Toine Bakermans kunstenaar, docent beeldende kunst en begeleider bij De Nieuwe Kans in Rotterdam. Door de omslag die hij heeft gemaakt, is hij een rolmodel voor jongeren die bij De Nieuwe Kans hun criminele verleden achter zich proberen te laten.

Familie is ook een slachtoffer van een crimineel

Toine: “Het kan soms één iemand zijn die alles voor je verandert. Eén iemand die er voor zorgt dat je alles anders gaat doen. Voor mij was dat mijn zus. Ze zei tegen mij: ‘Weet je wel wat je me hebt aangedaan? Al die jaren is alle aandacht altijd naar jou toegegaan. Alles draaide om de problemen die jij veroorzaakte. Ik voel me tekort gedaan.’ Dat was wel confronterend. De slachtoffers van mijn criminele daden kende ik niet persoonlijk. Ik vond dat ik niemand beschadigde als ik een bank beroofde. Ik had wel een vuurwapen bij me, maar dat heb ik nooit gebruikt. Dat ook mijn familie slachtoffer was, dat was wel een omslagpunt voor me.”

PTSS bij slachtoffers

Toine vervolgt: “De afgelopen twee jaar ben ik meer over mijn slachtoffers na gaan denken en besef ik wat ik mensen heb aangedaan. Ik heb spijt van wat ik heb aangericht. Een van de jongens bij De Nieuwe Kans woont bij me in de buurt en rijdt regelmatig met mij mee. Zijn vader is crimineel waardoor het hele gezin steeds moest verhuizen en vreesde voor het leven. Die jongen heeft daardoor PTSS. Dat scheelt eigenlijk niet zo veel met wat ik mensen heb aangedaan. Zo komen er steeds meer dingen op m’n pad waardoor ik denk: het is eigenlijk niet zo netjes wat ik gedaan heb. Twee jaar geleden kreeg ik via Facebook een berichtje van een van mijn slachtoffers. Ze had een interview van me gelezen en vroeg me of ik nog wel eens aan de slachtoffers dacht. Ik heb haar teruggemaild dat ik er nu spijt van had. Maar ik heb niets meer van haar gehoord. Dat vind ik wel jammer.”

Een slachtoffer wil een welgemeend excuus

Het traditionele strafproces biedt weinig ruimte voor de gevoelens van het slachtoffer. Restorative justice, of in het Nederlands herstelrecht, is een krachtige manier om slachtoffers de gelegenheid te geven aan de dader te vertellen wat zijn daad met hen gedaan heeft. Bij herstelrecht wordt er gestreefd om de schade te herstellen, om de dader de consequenties van zijn gedrag te laten inzien en om de partijen actief te laten deelnemen aan het proces door met elkaar te communiceren. Wat veel slachtoffers uiteindelijk graag willen, is een welgemeend excuus.

Wees geen lafaard

Toine: “Dat probeer ik nu ook mee te geven aan de jongens met wie ik werk bij De Nieuwe Kans.  Weet wat je doet en wie je het allemaal aandoet. Ik ga dan ook wel op de gevoelige plek zitten, de familie van die jongens. Je hebt toch een klein broertje? Hoe denk je dat hij het zal vinden als hij weet wat je doet? Dat doet zeer. Vaak lopen ze boos weg, maar meestal komen ze terug. Ik laat ze merken dat criminaliteit geen zin heeft. En ja, daar zijn ze ontvankelijk voor, van mij nemen ze het aan. Je moet ze leren te vertrouwen in zichzelf. En als je de kans krijgt om mee te werken aan herstelrecht, om in gesprek te gaan met een slachtoffer, dóe dat dan ook. Wees dan geen lafaard. Het kan niet alleen het leven van jouw slachtoffer veranderen, maar ook dat van jou.”