Victim blaming: betekenis en voorbeelden

Voor iemand die een heftige gebeurtenis meemaakt(e), is sociale steun heel belangrijk. Toch kan hij of zij met reacties te maken krijgen die juist kwetsend zijn. In dit artikel ontdek je de betekenis van victim blaming aan de hand van heldere voorbeelden. Ook lees je hoe je het als naaste voorkomt, en wat je kunt doen als je ermee te maken krijgt.

Betekenis van victim blaming: wat is het precies?

'Victim blaming' is een Engelse term. De betekenis van victim blaming is: de schuld bij het slachtoffer leggen. Dit klinkt onlogisch, want iemand die iets heftigs meemaakt(e) heeft daar natuurlijk niet voor gekozen. Toch komt victim blaming helaas vaak voor.

Victim blaming gebeurt lang niet altijd expres. Maar sommige reacties kunnen onbedoeld het gevoel geven dat het slachtoffer de heftige gebeurtenis(sen) zelf had kunnen voorkomen. En op die manier zelf schuldig is aan wat hem of haar is aangedaan. Of aan wat hem of haar is overkomen, als het om een ongeluk gaat.

Voorbeelden van victim blaming

We leggen de betekenis van victim blaming verder uit aan de hand van voorbeelden.

  1. Nurya wordt aangerand. Ze deelt haar verhaal met haar ouders. Na haar te hebben getroost, zeggen ze: "Draag voortaan maar niet meer zulke uitdagende kleding."
  2. Willem krijgt te maken met oplichting. Hij schaamt zich, maar vertelt het toch aan zijn broer. Zijn eerste reactie is: "Je weet toch dat je nooit zomaar op een link moet klikken?"
  3. De dochter van Leonie is door haar partner vermoord. Een buurvrouw maakt de opmerking: "Ze had al veel eerder bij hem weg moeten gaan."
  4. Noa krijgt te maken met sexting-misbruik. Iemand stuurt zonder toestemming een sexy foto door. Op school komt de volgende opmerking regelmatig voorbij: "Waarom stuur je dan ook een naaktfoto van jezelf?"
  5. Bas maakt een heftig auto-ongeluk mee. Zijn vader vraagt: "Reed je zelf niet te hard?"
  6. Trudy neemt na maanden haar huisarts in vertrouwen over de verwaarlozing door haar dochter. De huisarts zegt: "Je had al veel eerder aan de bel moeten trekken."
  7. Viktoria en Joost maken een woningbrand mee. Een collega vraagt: "Hadden jullie dan geen brandmelders opgehangen?"

Zoals je aan de voorbeelden kunt zien, zijn er verschillende vormen van victim blaming. Het komt voor dat mensen bewust de schuld bij het slachtoffer leggen. Dit maakt zo'n situatie extra pijnlijk.

Maar mensen die een nare opmerking maken, bedoelen het niet altijd verkeerd. Soms gebeurt het vanuit de wens om iemand te beschermen, of vanuit frustratie omdat dit niet is gelukt. Andere keren floept zo'n opmerking eruit vanuit ongeloof over hoe zoiets heeft kunnen gebeuren. En soms proberen mensen een beter beeld te krijgen van wat er precies gebeurd is.

Hoe dan ook is het nooit de schuld van het slachtoffer zelf. En victim blaming is het laatste dat hij of zij nodig heeft. Behalve dat hij of zij een trauma te verwerken heeft, kan dit namelijk ook nog eens leiden tot secundaire victimisatie. Dit betekent: het gevoel krijgen opnieuw slachtoffer te worden.

Het verhaal van Susanne

In de winter van 2016 fietst Susanne (21) haar gebruikelijke route naar het huis van haar ouders. Het is inmiddels donker wanneer een man met een muts haar dwingt af te slaan en richting een afgelegen bedrijventerrein te fietsen. Hij duwt iets in haar rug dat op een mes lijkt en zegt: ‘nu meewerken, anders prik ik door’. Wanneer niemand hen meer kan zien, verkracht hij haar. Vijf dagen na de verkrachting doet Susanne aangifte bij de politie. Twee zedenrechercheurs verhoren haar, zetten haar onder druk en geven de indruk haar niet te geloven, zo blijkt uit de transcriptie waarin Susanne de Volkskrant inzage heeft gegeven. Ze werd onder het mom van ‘de waarheidsvinding’ zes-en-een-half uur verhoord en heeft hierdoor het gevoel dat wat haar is overkomen, haar eigen schuld is. Dit terwijl iemand die verkrachting heeft meegemaakt vaak de grootste behoefte heeft aan steun en het gevoel geloofd te worden.

Gevolgen kunnen groot zijn

Voor iemand die iets heftigs meemaakt(e) is het heel belangrijk om deze gebeurtenis(sen) goed te kunnen verwerken. Zodat hij of zij kan herstellen en het normale leven weer zoveel mogelijk kan oppakken. Hiervoor is het besef dat het niet zijn of haar eigen schuld is heel belangrijk. Victim blaming kan iemands herstel en verwerking dus flink in de weg staan.

Daarnaast kan het al een hele stap zijn om open en eerlijk over de gebeurtenis(sen) te praten. Bijvoorbeeld omdat iemand:

  • trouw wil blijven aan de dader (zoals bij seksueel misbruik door een partner);
  • bang is om niet geloofd te worden;
  • zich schaamt, en/of
  • zich schuldig voelt.

Hoewel het nooit de schuld is van het slachtoffer zelf, komen schaamte- en schuldgevoelens veel voor. Gaat het om bijvoorbeeld mishandeling of seksueel misbruik? Dan kunnen deze gevoelens door de dader zijn versterkt. Ook victim blaming versterkt gevoelens van schaamte en schuld.

Door victim blaming kan iemand helemaal vastlopen in het herstel en de verwerking. Hij of zij kan hierdoor niets meer met anderen durven delen, terwijl dit juist heel belangrijk is. Of bijvoorbeeld niet meer naar school of werk willen, uit schaamte en/of angst voor meer nare opmerkingen.

Victim blaming voorkomen – wat zeg je dan wel?

Het kan lastig zijn om te weten hoe je het beste kunt reageren op zo'n heftig verhaal. Want wat zeg je dan wel?

Wil je victim blaming voorkomen? De voorbeelden geven al een goed idee van mogelijk onbedoelde victim blaming. Probeer dit soort opmerkingen te voorkomen. Sta stil bij hoe dat wat jij zegt kan overkomen op jouw naaste, en bij wat diegene écht nodig heeft.

Voor iemand die iets heftigs meemaakt(e), is het vooral belangrijk dat iemand:

  • geloofd wordt;
  • serieus wordt genomen, en
  • erkend wordt in zijn of haar gevoelens.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is:

"Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is/wordt aangedaan en ben er voor je als je erover wil praten."

Verder is het niet altijd nodig om iets te zeggen. Een luisterend oor of een arm om de schouder kan vaak ook al genoeg zijn.

Via de speciale pagina's voor naasten op Slachtofferwijzer, vind je meer tips over hoe je iemand het beste kunt steunen.

Ik heb met victim blaming te maken. Wat kan ik doen?

Wat heftig dat jij een moeilijke situatie meemaakt(e). Krijg je ook nog eens te maken met victim blaming? Dan kan dit extra pijnlijk zijn.

Weet dat het hoe dan ook niet jouw eigen schuld is wat jou is/wordt aangedaan. Of wat jou is overkomen, als het om een ongeluk gaat.

Het is heel moeilijk als je niet de juiste steun ontvangt vanuit je omgeving. Je kunt proberen om aan te geven waarom het jou niet helpt. En wat je in plaats daarvan wel nodig hebt.

Ook kun je jouw naasten altijd vertellen over Slachtofferwijzer. Via deze pagina vinden zij tips over hoe ze jou het beste kunnen helpen. En wat ze daarbij beter niet kunnen zeggen of doen.

Wil je meer weten over wat je zelf kunt doen als je iets heftigs meemaakt(e)? Op Slachtofferwijzer vind je meer informatie. Ook lees je hier verschillende verhalen van lotgenoten.

Romi vond de moed om over haar loverboy te vertellen
Romi vond de moed om over haar loverboy te vertellen

Romi vond de moed om over haar loverboy te vertellen

Lees het verhaal van Romi

Lees verder

Vertel ons wat je vindt van deze website