In 2011 is de Wet Versterking Positie Slachtoffers in werking getreden, die het slachtoffer rechten toekende en daarmee een formele positie in het strafrecht gaf. Veertien rechten in totaal, en ze worden allemaal met grote regelmaat niet nageleefd. Slachtofferrechten in de strafrechtsketen zijn op dit moment veel te vrijblijvend; als jouw recht geschonden wordt, heb je nu geen poot om op te staan. Daarom wil Fonds Slachtofferhulp slachtofferrechten afdwingbaar maken.
Afdwingbare slachtofferrechten
Fonds Slachtofferhulp pleit reeds geruime tijd voor afdwingbare slachtofferrechten in het Wetboek van Strafvordering. Niet voor nieuwe slachtofferrechten maar ‘slechts’ dat de bestaande wettelijke rechten voor burgers die slachtoffer zijn van ernstige feiten, serieus worden genomen.
Dat die afdwingbaarheid hard nodig is, kwam zeer recent weer eens op niet mis te verstane wijze naar voren. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer wijst uit dat elk jaar de rechten van duizenden slachtoffers door het Openbaar Ministerie worden geschonden. Sommigen ontvingen geen of een verkeerde zittingsdatum voor de strafzaak, werden niet geïnformeerd dat een verdachte was vrijgelaten uit voorlopige hechtenis of werden niet gevraagd of ze op de hoogte gehouden willen worden van de voortgang van de zaak. De plicht om slachtoffers te vertellen waarvoor de mogelijke dader precies wordt vervolgd (‘tenlastelegging’) werd door het OM zelfs helemaal niet nagekomen.
Ook schiet het OM op andere manieren tekort zoals door het niet binnen een redelijke termijn reageren op verzoeken van slachtoffers om kennis te nemen van processtukken. Dit terwijl het OM zelf, zonder rechter, straffen wil opleggen in strafzaken. Ook als daar slachtoffers bij betrokken zijn.
Tweede Aanvullingswet
Recent heeft de Tweede Kamer met algemene stemmen op ons verzoek een motie aangenomen om effectieve remedies of rechtsmiddelen voor slachtoffers te introduceren in de tweede aanvullingswet op het Wetboek van Strafvordering. In dat kader hebben we de volgende punten onder de aandacht gebracht:
Zelfstandig oproepingsrecht voor slachtoffers
In de praktijk komt het nog te vaak voor dat een slachtoffer niet aanwezig is bij een rechtszaak, terwijl dit wel gewenst is. Hierdoor kan het slachtoffer geen gebruik maken van belangrijke rechten, zoals het spreekrecht. Om schending van deze fundamentele slachtofferrechten te voorkomen, pleiten wij voor een wettelijk vastgelegd oproepingsrecht. Dit recht houdt in de praktijk in dat er voor slachtoffers dezelfde oproepingsvereisten gaan gelden als voor verdachten.
Afdwingbare slachtofferrechten
Aanvullend op het bovenstaande punt zijn er nog veel meer slachtofferrechten die regelmatig niet worden nageleefd. Fonds Slachtofferhulp pleit ervoor om alle slachtofferrechten afdwingbaar te maken door sancties te introduceren. Het zijn immers rechten, geen gunsten.
Slachtofferrechten bij buitengerechtelijke afdoeningen
Uit dossieronderzoek blijkt dat bij strafbeschikkingen van het Openbaar Ministerie onvoldoende rekening wordt gehouden met de rechten van slachtoffers. Dit zal alleen maar toenemen nu het OM zelfstandig daders wil bestraffen voor delicten waarop maximaal zes jaar gevangenisstraf staat. Het is essentieel dat slachtofferrechten te allen tijde worden gewaarborgd, ongeacht de wijze waarop een strafzaak wordt afgehandeld.
Oftewel: maatregelen die ervoor zorgen dat de overheid nu wel gaat waarmaken wat voor slachtoffers en nabestaanden in de wet is bepaald. Pas dan is de overheid en de strafrechtsketen geloofwaardig en is de positie van slachtoffers echt versterkt. Niet alleen op papier, maar óók in de praktijk.
Ineke Sybesma, directeur Fonds Slachtofferhulp
